73
تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری

نقلتها من صحيفة عليها اجازة عبد (عميد) الرؤسا و قد نقلت عن خطّ على بن السكون وقوبلت بخطّ محمّد بن ادريس. ۱
سپس ، مصادر و منابع خود را كه افزون بر دويست كتاب است ، نام مى برد . مصادر ، شامل برخى كتاب هاى شناخته شده ، مانند كتب اربعه ، كتاب هاى شيخ صدوق و سيّد بن طاووس و برخى كتاب هاى ناشناخته كه بدون نام نويسنده (مانند : شذور العقود ، كيمياء الإشراق ، الأدعية المستجابات) آمده و برخى كتاب هاى اهل سنّت (مانند المعجم طبرانى ، جزء ابن المنذرى ، حلية الأولياء ، الترغيب و الترهيب و كتاب الدعاء ابن ابى الدنيا) است . ظاهراً از منابع ناشناخته و منابع اهل سنّت ، بيشتر در حواشى كتاب ـ كه در شرح برخى مطالب متن است ـ استفاده شده است .
در ادامه كتاب ، مطالب زير آمده است : أدعية السر ، از امام محمّد باقر عليه السلام ، أدعية الوسائل إلى المسائل ، از امام جواد عليه السلام ، برخى ادعيه ديگر ، رساله محاسبة النفس ، مختصر دعوات الأسماء فى شرح أربعين اسماً ، از شهاب الدين سهروردى و رساله المقام الأسنى فى تفسير الأسماء الحُسنى ، كه احتمالاً با الهام از كار ابن فهد در عدّة الداعى انجام پذيرفته است . پايان بخش كتاب ، مطالبى در آداب و كيفيت دعا و خواصّ اسماى حسناى الهى است .
درباره اسناد مطالب بايد گفت كه كفعمى ، در متن ، به منابع و اسانيد احاديث و ادعيه اى كه نقل كرده ، اشاره اى نمى كند و فقط به ذكر نام معصوم ـ در صورتى كه دعا يا روايت از معصوم باشد ـ بسنده مى كند . او در مقدّمه ، كتاب خود را حاوى تعويذها ، دعاها ، و زيارت هايى منقول از پيشوايان معصوم دانسته كه مطالب آن از كتاب هاى مورد اعتماد ، برگرفته شده است ( . . . مأخوذة من كتب معتمد على صحّتها مأمور بالتمسّك بعروتها) . ۲

1.البلد الأمين، ص ۵۰۱ .

2.همان ، ص ۲.


تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
72

اشاره كرد كه در قرن يازدهم نگارش يافته است . ۱ اين كتاب به سال 1383 ق ، در 619 صفحه ، به قطع رحلى و به كوشش استاد على اكبر غفّارى ، در تهران منتشر شده است .
كفعمى ، كه از دعاپژوهان بنام اين دوره است ، اين كتاب را پيش از جنة الأمان (معروف به مصباح الكفعمى) و به سال 868 ق ، نوشته است . اين كتاب ، از جنة الأمان بزرگ تر بوده و افزون بر ادعيه و احراز و اذكار موجود در آن ، شامل الصحيفة السجّادية و شرح آن و رساله محاسبة النفس و شرح الأسماء الحسنى و برخى ادعيه ديگر است . ۲ اين كتاب ، داراى حواشى اى از خودِ كفعمى است . ۳ البته آنچه در چاپ ياد شده البلد الأمين موجود است ، ظاهراً تمام حواشى نيست . ۴
ترتيب مطالب كتاب به اين صورت است كه پس از ذكر احكام تخلّى و آداب ميّت ، دعاهاى مربوط به اوقات شبانه روز و دعاها و تعقيبات نمازهاى واجب و مستحبّ روزانه آمده و سپس ، اعمال و ادعيه يكايك ايّام هفته ، آن گاه ، اعمال و ادعيه هريك از ماه هاى قمرى و مناسبت هاى مذهبى را به ترتيب ، از ماه رجب شروع كرده و تا محرّم ، ادامه مى دهد .
در اعمال ماه محرّم ، وارد باب زيارات معصومان عليهم السلام شده است . پس از ذكر زيارات ، دعاها و مناجات هايى مانند دعاى مشلول ، مجير ، توسّل و جوشن كبير آمده كه به اوقات معيّنى اختصاص ندارند .
سپس نويسنده ، الصحيفة السجادية را به طور كامل ، نقل مى كند و درباره مأخذ نقل خود مى نويسد :

1.براى آشنايى با ساير نسخه ها، ر.ك : موسوعة مؤلفى الإمامية، ج ۱، ص ۳۱۳.

2.الذريعة، ج ۳، ص ۱۴۳ (ش ۴۹۳).

3.روضات الجنّات، ج ۱، ص ۲۱؛ الذريعة، ج ۸ ، ص ۱۸۰.

4.كتاب خانه ابن طاووس، ص ۱۵۳.

  • نام منبع :
    تاريخ حديث شيعه در سده های هشتم تا یازدهم هجری
    تعداد جلد :
    1
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1385
    نوبت چاپ :
    اوّل
تعداد بازدید : 106392
صفحه از 461
پرینت  ارسال به