سپس احاديث درباره آن را مطرح مى كند . گاه در ضمن آيات و روايات ، بيانى درباره مفهوم اخلاقى مورد بحث و اسباب و آثار آن مطرح مى كند ^۱ و در همه حال ، سمت و سوى كلّى كتاب ، ترغيب و تشويق خواننده به امور مورد بحث است .

2. أعلام الدين فى صفات المؤمنين ^۲

اين كتاب نيز نگاشته ديلمى است . أعلام الدين ، از مصادر بحار الأنوار است ^۳ ؛ امّا شيخ حرّ عاملى در تدوين وسائل الشيعة از آن بهره نبرده است . ^۴ نويسنده مستدرك الوسائل نيز به دليل نداشتن نسخه كتاب ، با واسطه بحار از آن نقل حديث كرده است . ^۵ نويسنده ، درباره انگيزه تأليف كتاب ، در مقدّمه تأكيد مى كند كه به سبب گرفتار شدن در دار غربت و نبودِ مونس و پناه بردن به تنهايى ، خوف آن داشتم كه آداب دينى و علوم علوى كه فراگرفته ام ، از يادم برود . از اين رو ، اين كتاب را پرداختم ، «ليكون لى تذكرة وعدّة ولمن يقف عليه بعدى تبصرة وعبرة» . ^۶
او دليل عدم ذكر اسانيد را به اين شكل توضيح مى دهد :
لم التزم ذكر سندها ، لشهرتها عند العلماء فى كتبها المصنّفة المرويّة عن مشائخنا ـ رحمهم اللّه تعالى ـ وأحلت فى ذلك على كتبهم وأسانيدهم ، إلاّ ما شذّ منّى من ذلك فلم أذكر إلاّ فصّ القول. ^۷
از نسخه هاى خطّى كتاب أعلام الدين مى توان به نسخه نفيس كتاب خانه سيّد

دو ترجمه فارسى از إرشاد القلوب ، ملاحظه شد . نخست ، ترجمه سيّد هدايت اللّه مسترحمى كه با مقدّمه آية اللّه نجفى مرعشى ، توسّط انتشارات بوذرجمهرى (مصطفوى) منتشر شده و شامل ترجمه جزء اوّل كتاب است .
ترجمه دوم از آقاى سيّد عباس طباطبايى است كه نوزده باب نخست جزء اوّل را تقطيع كرده و ذيل هر قطعه ، ترجمه آن را آورده است . اين ترجمه ، توسّط دفتر انتشارات اسلامى منتشر شده است .
موضوع كتاب إرشاد القلوب ، مواعظ و نصايح اخلاقى است . به لحاظ شيوه نگارش ، گفتنى است كه نويسنده ، اسانيد و منابع خود را ذكر نمى كند . او خود در مقدّمه ، ابتدا آياتى در باب خوف و رجا ، تقوا و خشيت ، انذار و تبشير ، و سپس چند حديث از رسول اكرم در باب موعظه و نصيحت مى آورد . آن گاه مى نويسد :
و فى أحاديثه صلى الله عليه و آله من المواعظ والزواجر ما هو أبلغ من كلّ كلام مخلوق و أنا أذكر ـ إن شاء اللّه ـ من ذلك ما تيسّر ايراده بحذف الأسانيد لشهرتها فى كتب أسانيدها ، واتبع ذلك بكلام أهل بيته عليهم السلام ، و من تابعهم من الصالحين . ^۱
عناوين برخى از ابواب كتاب از اين قرار است : ثواب موعظه و مصلحت در آن ، زهد در دنيا ، ذمّ دنيا ، تخويف و ترهيب در قرائت قرآن مجيد ، گريه از ترس خدا ، جهاد در راه خدا ، نكوهش حسد ، ولايت براى خداى تعالى ، دعا ، بركت و فضل آن ، توحيد خداوند متعال . برخى از عناوين جلد دوم كه در فضائل و مناقب حضرت امير عليه السلام است عبارت اند از : فضائل آن حضرت ، جهاد او ، حديث بساط و اصحاب كهف ، خبر لوحى كه نزد جابر بود ، گفتگوى آن حضرت با رأس اليهود ، سخن آن حضرت در «سلونى قبل أن تفقدونى» ، احاديثى در فضائل اهل بيت عليهم السلام .
روش نويسنده در كتاب به اين صورت است كه در هر باب ، نخست آيات و