مشهور، آمده است. ^۱
اين كتاب ، داراى پنج فصل به ترتيب زير است .
1 . ماهيت تكليف و توابع ماهيت ، 2 . متعلَّق تكليف ، 3 . غايت تكليف ، 4 . ترغيب ، 5 . ترهيب .
در دو فصل كوتاه نخست ، اساساً حديثى نيامده است . در فصل سوم نيز دو نمونه حديث يافت شد ^۲ و در دو فصل چهارم و پنجم ـ كه مجموعاً سه پنجم كتاب را شامل مى شود ، شهيد ، به نقل احاديثى در باب ترغيب و ترهيب پرداخته است . در حقيقت ، نويسنده پس از تبيين كلامى ماهيت ، و شرايط و غايت تكليف ، در اين دو فصل ، خوانندگان را به انجام دادن اعمال ، آداب و سنن دينى ترغيب كرده و از ارتكاب معاصى و سستى در انجام دادن تكاليف دينى برحذر داشته است .
احاديث كتاب ، موضوع بندى شده اند . ابتدا احاديثى درباره مطلق ترغيب به اعمال نيك و سپس ، احاديث در فضيلت مسواك زدن ، ^۳ غسل جمعه ، ^۴ فرايض ، ^۵ روزه ^۶ و . . . هركدام در يك باب ، بدون عنوان گذارى آمده است . در فصل پنجم نيز پس از يادكردِ احاديثى درباره نهى از معصيت به طور كلّى ، احاديثى درباره نهى از ظلم ، دورى از غيبت و . . . هركدام در يك باب آمده است . در برخى از ابواب نيز موضوعات نزديك به هم آمده است .
براساس شماره گذارى محقّقان كتاب ، فصل چهارم ، شامل 118 حديث و فصل

صوفيان پيشين (مانند : شقيق بلخى ، جنيد بغدادى ، شبلى و بايزيد بسطامى) است . ^۱
از جنبه هاى باارزش مصابيح القلوب ، بيان شيوا و روان و ترجمه فارسى متون حديثى و تاريخى است . براى نمونه ، در ترجمه حديث علوى «حبّب إلىّ من دنياكم ثلاثة : الصوم فى الصيف ، والضرب بالسيف ، وإطعام الضيف» ، نوشته است :
در دنيا ، سه چيز است كه آن را دوست مى دارم: اوّل، در تابستان كه هوا گرم باشد، روزه داشتن؛ دويم، در راه خداى تعالى تيغ زدن؛ سيم، مهمان را اطعام دادن. ^۲
نكته آخر درباره مصابيح القلوب آن كه جزو مصادر دانش نامه هاى حديثى متأخّر شيعه ، يعنى بحار الأنوار ، وسائل الشيعة و مستدرك الوسائل نيست .

5 . المقالة التكليفيّة ^۳

رساله اى است از شهيد اوّل كه به تاريخ يازدهم جمادى اوّل 767 ، از نگارش آن ، فراغت يافته است . ^۴ اين كتاب ، داراى چندين نسخه خطّى است كه كهن ترين آنها نسخه موجود در كتاب خانه آستان قدس رضوى است كه به سال 986 ق ، نگاشته شده است . ^۵
افندى ، پس از گزارش نسخه هايى از اين كتاب كه در شهرهاى مختلف ديده ، درباره آن مى گويد :
رساله تكليفيّه، رساله مبسوط و پُر فايده و شامل مسائل مربوط به تكليف است و در آن، احاديث بسيار و جديد از كتاب هاى غريب و