اينجا آسمان ، نزديكتر است
ديدارى از
مركز نجوم آستان
از ديرباز مديران مراكز اسلامى و
آموزشهاى دينى ما بر اين باور بودند
كه تحصيل علم نجوم، رياضى، طب و شيمى
در كنار ساير دانشهاى فقهى و عقيدتى،
اذهان شيفتگان خداشناسى را به سوى
قدرت بىمنتهاى الهى و درك واقعيت
هستى سوق داده، آنان را در شناخت جهان
و نظم حاكم بر پديدههاى شگرف موجود
در زمين و آسمانها يارى مىكند.
آستان حضرت عبدالعظيم حسنى)ع( در
راستاى رسالت فرهنگى و علمى خويش در
جهت ترويج علوم الهى، احياى فعاليتها
و پژوهشهاى ستارهشناسى رى باستان و
ارائه امكانات مختلف علمى و آموزشى
براى جوانان منطقه محروم جنوب، اقدام
به تأسيس يكى از مجهزترين مراكز
تحقيقاتى و آموزشى تهران و ايران در
منطقه رى نمود.
ساختمان مركز نجوم آستان كه توسط
شركتهاى متخصص ايرانى طراحى گرديده،
داراى زير بناى 250 متر مربع است و از
دو رصدخانه عهد جديد و قديم،
كتابخانه تخصصى، لابراتوار عكاسى،
تماشاگه تقويم، واحد سمعى و بصرى و
نمايشگاه عكسهاى نجومى و ايستگاه
هواشناسى و رصدخانه راديويى )خورشيدى(
تشكيل شده و همزمان با يكصدمين سال
ميلاد حضرت امام خمينى )ره( روز
دوشنبه 22 شهريور ماه 1378، با حضور
رئيس جمهورى محترم وقت حجة الاسلام و
المسلمين سيد محمد خاتمى مورد
بهرهبردارى قرار گرفت.
رصدخانه
عبدالرحمن صوفى رازى
عبدالرحمن صوفى رازى از
منجمان و دانشمندان بنام ايران و جهان
)به نام ZUFIدر فرهنگنامه ناسا( است
كه در سال 282 ه.ق در شهر رى متولد شد
و رصد اجرام آسمانى را بدون داشتن
تلسكوپ به انجام رساند و نخستين
دانشمندى بود كه كهكشان آندرومدا را
با چشم ديده و كشف آن را به نام خود
ثبت كرد. از فعاليتهاى علمى او
مىتوان به تعيين اندازه نصف النهار
شيراز، ابداع علم نورسنجى در ستارگان،
ساخت مدل كره آسمان و مشخص كردن مواضع
دقيق جرمهاى آسمانى بر روى آن، )اين
پلانتاريوم در موزه شهر قاهره قرار
دارد( اشاره كرد. همچنين كتاب صور
الكواكب از آثار اين دانشمند بزرگ
است. شايان ذكر است برخى از دهانههاى
شهاب سنگى كره ماه به پاس خدمات
ارزنده او به نام وى در مدار 22 درجه
جنوبى و نصف النهار 13 درجه در كره
ماه ثبت شده است. اين محقق در سال 365
ه.ق در شهر شيراز وفات يافت و در همان
شهر به خاك سپرده شد. براى پاسداشت
مقام والاى اين دانشمند بزرگ، رصدخانه
آستان حضرت عبدالعظيم حسنى)ع( به نام
او آذين يافته است.
رصدخانه عبدالرحمن صوفى رازى، داراى
يك گنبد دوار به قطر چهار متر و دريچه
بازشو به عرض يك متر است كه يك دستگاه
تلسكوپ انكسارى مدل سلسترون 081-ED با
فاصله كانونى 1000 ميليمتر و قطر عدسى
شيئى 180 ميليمتر در آن قرار گرفته
است. اين تلسكوپ كه توانايى بزرگنمايى
سى تا پانصد برابر )به كمك عدسى
بارلو( را داراست، مجهز به رايانه
كوچك ويژه (NGC-Max) و پدل )دستگاه
كنترل حركت( است كه با استفاده از
آنها مىتوان با دقت و تنها با درج
مختصات اجرام آسمانى به آسانى نسبت به
رصد آنها اقدام نمود. همچنين تلسكوپ
مجهز به دستگاه CCD )آشكار سازى
رايانهاى( از نوع STAاست كه با اتصال
به تلسكوپ و دستگاه رايانه، مىتوان
تصاوير الكترونيكى از اجرام آسمانى را
ثبت و با بهرهگيرى از نرم افزارهاى
موجود به تحليل و مطالعه بر روى آنها
پرداخت.
رصدخانه عهد
ابومحمود خجند رازى
ابومحمود حامد بن خضر
خجندى رازى: وفات او را حدود 390 ه.ق
دانستهاند. او منجم و رياضىدانى
معروف بود و به رصدهاى نجومى چندى
پرداخت كه از آن جمله مىتوان از
تعيين ميل دايرة البروج )ميل كلى( و
اندازهگيرى عرض جغرافيايى رى نام
برد. او با ابوريحان در رى ملاقات
داشته و با وى مراوده و مباحثه
مىكرده است. ابوريحان درباره او گفته
است كه يگانه عصر خويش در صنعت
اسطرلاب و آلات نجومى بود. او
بنيانگزار اوّلين رصدخانه علمى در
ايران در حدود هزار سال پيش است. پس
بنا به ياد اين دانشمند فرزانه
رصدخانهاى به سبك رصدخانه رى باستان
در مجموعه ساخته شده است.
رصدخانه عهد ابومحمود خجند رازى در
مجموعه مركز نجوم آستان، داراى اطاقى
به صورت شش ضلعى و گنبدى به قطر حدود
شش متر است كه وسايل رصدى قديمى در آن
نهاده شده است ؛ از قبيل ربع جدارى كه
از زمانهاى قديم با اين دستگاه
مىتوانستند ارتفاع خورشيد، ظهر شرعى
و همچنين فصلهاى مختلف را مشخص
نمايند و ذات الشعبتين كه دستگاهى
براى اندازهگيرى ارتفاع اجرام آسمانى
)ماه، ستارگان، سيارات( از افق بود و
همچنين كره فلكى و اسطرلاب از ابزار
رصدى اين مجموعه زيبا است.
كتابخانه
تخصصى نجوم
كتابخانه تخصصى نجوم
آستان تنها مجموعه تخصصى موجود در
ايران است كه بيش از 2 هزار و 500
عنوان كتابهاى فارسى، عربى، انگليسى
و نجومى را در خود جاى داده است.
همچنين معتبرترين مجلات تخصصى جهان
نظير Sky & Telescope و Astronomy نيز
به طور ماهانه دريافت و براى مطالعه
در اختيار عموم علاقهمندان و
دانشپژوهان قرار مىگيرد.
لابراتوار
عكاسى
با توجه به امكان
عكسبردارى توسط تلسكوپ از اجرام
آسمانى، يك لابراتوار اختصاصى براى
ظهور و چاپ عكسهاى رنگى و سياه و
سفيد با تمامى تجهيزات مورد نياز اعم
از اگراندسيور، داروها و ساير موارد
جانبى، درجوار رصدخانه تأسيس شده كه
بويژه براى برگزارى نمايشگاههاى عكس،
مورد استفاده قرار مىگيرد. تاكنون
نمايشگاههايى از عكسهاى خسوف و
كسوف، سيارات منظومه شمسى، سحابىها
و... در معرض ديد علاقهمندان قرار
گرفته است.
تماشاگه
تقويم »عبدالغفار نجم الدوله«
اين تماشاگه تقويم كه
اوّلين تماشاگه تقويم در ايران است به
همت استاد محمدرضا صياد از اساتيد
تقويم كشور در مركز نجوم بنيانگذارى
شد. در اين تماشاگه مراحل شكلگيرى
تقويم هجرى شمسى از دوران گذشته تا
عصر حاضر به نمايش گذاشته شده است.
دورههاى
آموزشى
مركز نجوم آستان ، فعاليت
آموزشى خود را به طور رسمى از سال
1379 و با ارائهدورههاى ويژه براى
دانشجويان دانشكده علومحديث و حوزه
علميه آستان آغاز كرد و از سال 1380
دورههاى مختلف مقدماتى، نجوم كروى،
نجوم محاسباتى، عكاسى نجومى ، طراحى و
ساخت سيستمهاى خورشيدى، مدلسازى
ستارگان، فضا و زمان، اخترشناسى
هستهاى و هواشناسى زير نظر استادان
نجوم كشور براى عموم برادران و
خواهران علاقهمند اعم از
دانشآموزان، دانشجويان، طلاب و ساير
داوطلبان داير شده است. به
دانشآموختگان، پس از پايان دوره مدرك
ويژهاى اعطا مىشود.
از ديگر برنامههاى آموزشى، معرفى
ابزارآلات نجومى از قبيل GPS،
افلاكنما، تئودليت، دوربين دوچشمى،
تلسكوپ، CCD )آشكارسازى رايانهاى(،
تلسكوپ راديويى به علاقهمندان است.
فعاليتهاى
رصدى و سمينارهاى نجومى
دانشآموختگان درمركز،
علاوه بر شركت در دورههاى تئورى،
درسهاى عملى ستارهشناسى را نيز در
برنامههاى رصد شبانه و يا شركت در
گروههاى رؤيت هلال ماه فرا مىگيرند.
همچنين در هر فصل و به مناسبتهاى
گوناگون ، سمينارهاى نجومى با حضور
كارشناسان و اساتيد كشور، پيرامون
علوم ستارهشناسى و اتفاقات نجومى
برگزار مىشود كه تا به حال 33 نشست
علمى - تخصصى در مركز نجوم برگزار
گرديده است.
تصوير
ستارهها، پيش از تولد تا مرگ
در اين نمايشگاه تصاويرى
كه از ساختار و تحول ستارگان )قبل از
تولد، تولد، مرگ( و سيارات و خورشيد
توسط تلسكوپ اين مجموعه عكسبردارى
شده در معرض ديد علاقهمندان قرار
مىگيرد.
اين نمايشگاه به نام منجم فرزانه قرن
چهارم هجرى كوشيار گيلى مزين شده است.
كتابخانه
الكترونيكى خواجه ابوالفضل هروى رازى
در راستاى گسترش دانش به
سبك نوين و دسترسى علاقهمندان منابع
سمعى و بصرى درباره پديدههاى نجومى،
كتابخانه الكترونيكى مركز با داشتن
بيش از 1200 عنوان كتاب (E_Book) و
بيش از 200 عنوان حلقه نوار ويدئويى و
لوح فشرده افتتاح و مورد بهرهبردارى
قرار گرفت.
اين مجموعه به نام خواجه ابوالفضل
هروى منجم و رياضىدان مشهور قرن سوم
و چهارم هجرى و طراح قضيه فرما
نامگذارى شده است.
مركز
هواشناسى دكتر حسن گنجى
از آنجا كه مكمل كاوشها و
پژوهشهاى رصدى، دانستن اوضاع جوى و
دماى منطقه و مقدار رطوبت محيط است،
مركز هواشناسى با تجهيزات هواشناسى
مورد نياز، مجهز شده و مورد
بهرهبردارى قرار گرفته است. اين مركز
با نام استاد دكتر محمدحسن گنجى مرد
علمى جهان و پدر علم جغرافياى نوين
ايران مزين شده است.
مركز
ستارهشناسى راديويى )خورشيدى( دكتر
جلالالدين صميمى
با توجه به اين كه
تكنولوژى كنونى ستارهشناسى در جهت
بازههاى غير نورانى ستارگان جهت
گرفته و پهنههاى راديويى ستارگان را
محور توسعه علمى قرار داده است؛ لذا
مركز نجوم با بهرهگيرى از آنتن به
مساحت 27 متر مربع اقدام به رصد
راديويى خورشيد و سيارگان و ثبت
اطلاعات آن در رايانه با نرم افزارهاى
مخصوص نموده است. اين مركز به نام
كاوشگر بزرگ، كاشف اشعه ايكس از هاله
كهكشان راه شيرى، دكتر جلالالدين
صميمى مزين شده است.
مركز اسناد
در اين مركز كه به همت استاد
محمدرضا صياد، پژوهشگر نمونه كشور
بنيان نهاده شده اسناد مربوط به
فعاليتهاى مركز نجوم به روايت تصاوير
نگهدارى و در بعضى از موارد در معرض
ديد عموم قرار مىگيرد.
آسماننما و
خانه علم
مركز آسماننما و خانه علم
آستان حضرت عبدالعظيم حسنى)ع( در ايام
خجسته ميلاد رسول اكرم)ص( در روز
پنجشنبه هفدهم ارديبهشت 1383 افتتاح و
مورد بهرهبردارى قرار گرفت. مركز
آسماننما و خانه علم، متشكل از
افلاكنما، خانه علم، افلاكنماى
مسطح، نمايشگر انفجار بزرگ، بازارچه
نجومى و مجموعهاى به عنوان نمايشگاه
اختراعات دانشپژوهان كلاسهاى علمى -
تخصصى مركز نجوم، آماده بازديد
دانشآموزان و علاقهمندان است.
خانه علم
محيطى علمى - تفريحى كه در
آن امكاناتى فراهم آمده است تا عموم
مردم خصوصاً نوجوانان بتوانند از طريق
مشاهده، لمس، آزمايش، گوشدادن،
مطالعه و استفاده از كامپيوتر در معرض
پديدههاى مختلف علمى در زمينههاى
مختلف علوم پايه )رياضى، شيمى، زيست و
زمينشناسى( و تكنولوژى قرار گيرند.
تابلوى تصاوير پنهان، راديوى دستى،
گوىهاى نيوتونى، تابلوى تصاوير
متحرك، تابلوى امواج مافوق صوت،
تابلوى انفجار بزرگ، مجموعهاى از
تجهيزات و سيستمهاى خورشيدى،
آزمايشات فيزيكى و مكانيكى، اختراعات
نفرات برتر جشنواره خوارزمى، دستگاه
ليساژور، دستگاه گفتگوى با تأخير،
نمونهاى از تجهيزات به نمايش درآمده
در خانه علم است.
هر كدام از تجهيزاتى كه در تالار علم
قرار دارد به نوبه خود بيانگر يك
حركت علمى است؛ به طور مثال تجهيزاتى
كه در قسمت ميانى خانه علم قرار دارند
بيانگر بعضى از پديدههايى هستند كه
در زندگى روزمره ما اتفاق مىافتد و
ما بيشتر وقتها بىتفاوت از كنار
آنها رد مىشويم؛ ولى در اين محيط به
راحتى با فشار دادن يك دكمه آن پديده
علمى را تجربه مىكنيم. در قسمت
ابتدايى خانه نيز تجهيزاتى قرار گرفته
است كه آزمايشات مربوط به دوران تحصيل
را براى جوانان تداعى مىكند. اين بخش
شامل آزمايشاتى است كه مربوط به مقطع
دبيرستان مىشود و در انتهاى سالن نيز
وسايلى قرار دارد كه مربوط به مقطع
راهنمايى است. اين وسيله كه شامل يك
آبنماى زيبا به همراه توربين آبى
است، در حقيقت چند كار انجام مىدهد:
يكى شبيه سازى توليد برق در دهانه
رودخانهها و ديگرى ايجاد صدايى
دلانگيز با دامنهاى مناسب براى تمدد
اعصاب.
حضور در
قلعه افلاك
مجموعهاى از ابزارهاى
مختلف كه موقعيتهاى گوناگون زمين،
ماه، خورشيد و اجرام آسمانى ديگر را
جهت آشنايى مقدماتى با اخترشناسى
نمايش مىدهد. »چين لوچيه« منجم چينى
در سال 463 م. نخستين آسماننما را
ساخت. افلاكنماى اين مركز از نوع 5
-E كه قابليتهاى ذيل را دارا است:
- نمايش 1024 ستاره در نيمكره شمالى و
جنوبى
- نمايش عرض جغرافيايى از استوا تا
قطب شمال
- نمايش 88 صورت فلكى در نيمكره شمالى
و جنوبى
- نمايش سيارات منظومه شمسى
- نمايش ماه گرفتگى و خورشيد گرفتگى
- داراى مختصات تصويرى خط استوا،
دايرة البروج و نصف النهار
- نمايش تصاوير صورتهاى فلكى، وضعيت
طلوع و غروب خورشيد و نمايش كهكشان
راه شيرى
بازارچه
نجومى
اين غرفه كه در سالن
آسماننما و تالار علم قرار دارد به
ارائه محصولاتى از قبيل CD و DVDهاى
علمى، نجومى، مستند فضايى، وسايل كمك
آموزشى نجومى، كتابهاى علمى و نجومى،
نقشههاى جغرافيايى، لوازم جانبى
رايانه و غيره به دانشپژوهان و
بازديدكنندگان علاقهمند پرداخته است.
گفتنى است كه در آينده نزديك اين
بازارچه به مركز تهيه و توزيع لوحهاى
فشرده آموزشى و علمى در سطح شهر رى
تبديل مىشود.
شرايط
بازديد از مركز
عموم علاقهمندان
مىتوانند ضمن تماس با شماره تلفن
55951286 يا مراجعه به مركز واقع در
ضلع جنوبى حرم مطهر، دانشكده علوم
حديث، نسبت به كسب اطلاعات بيشتر در
خصوص دورهها و برنامههاى عمومى
مركز، كسب اطلاع نمايند.
| 
