فرآیند کمال‌گرایی در محروم‌ترین نقطه ری
گفتگوی «محدّث» با محمد تقی‌زاده، رئیس مجتمع
آموزشی ـ فرهنگی حضرت عبد العظیم(ع)
یکی از مجموعه‌های وابسته به آستان حضرت عبد العظیم(ع)، مجتمع آموزشی
ـ فرهنگی با نام مدارس «حکمت» است. از حدود شش سال پیش، این مدارس با
انتخاب شیوه‌های نوین آموزشی و پرورشی که به طور مرتب و مداوم مطابق با
نظام مدیریت کیفیت (ISO)
اداره و ارزیابی میشود، توانسته است گام‌هایی بلند در تغییر مثبت فضای
فرهنگی در محروم‌ترین نقطه شهر ری بردارد و از نظر آموزشی و در بین
سایر مدارس ری، رتبه نخست را کسب کند.
کارنامه این مجتمع، گویای تلاش برای تربیت نسلی دیندار، جامعهپذیر،
مسئولیت‌پذیر و متعادل بوده. اما شیوه‌های کار این مجموعه و تفاوت‌های
ظاهری و عمقی برنامه‌های آن با سایر مدارس، پرسش اصلی «محدّث» از محمد
تقی‌زاده، رئیس مجتمع مدارس حکمت را شکل می‌دهد.
این مجتمع آموزشی ـ فرهنگی که به نام مدارس حکمت شناخته میشود، چگونه
راه‌اندازی شده است؟
در سال 1369، مقام معظم رهبری در حکمی، آیة الله ری‌شهری را به سِمَت
تولیت آستان مقدس حضرت عبد العظیم(ع) منصوب کردند و در آن حکم، تأکید
کردند
که زمین‌های وقفی حضرت عبد العظیم(ع) احیا شود و برای فرهنگ‌سازی
منطقه، مورد استفاده قرار گیرد.
در این جهت، در سال 1375، 42 هزار متر از زمین‌های وقفی آستان، به امور
آموزشی و فرهنگی اختصاص پیدا کرد که کلنگ احداث این مجتمع را آیة الله
هاشمی رفسنجانی زدند. مقطع آمادگی و ابتدایی این مجتمع در سال 80
افتتاح شد. سامانه مجموعه به شکلی بود که ورودی هر دوره را جذب
می‌کردیم؛ یعنی در ابتدا، برای آمادگی و اول ابتدایی و در سال 81 که
مقطع راهنمایی تأسیس شد، برای اول راهنمایی و در سال 83 که دبیرستان
تأسیس شد، برای اول دبیرستان، پذیرش داشتیم.
آیة الله ری‌شهری، برای حسن اداره مجموعه بر دو نكته بسیار تأکید
داشتند: یکی، جذب دانشآموزان مستعد، بویژه محروم و دوم، جذب دبیران
خیلی مجرب و کارآزموده.
آیا در پذیرش دانش‌آموز، صافی‌ها یا گزینش‌های
خاصی دارید؟
پیش‌بینی می‌كنیم در سال تحصیلی جدید (86 ـ 87) که هفتمین سال فعالیت
مجتمع محسوب میشود، حدود 1200 دانش‌آموز خواهیم داشت.
برای پذیرش دانش‌آموز در دوره ابتدایی، ضریب هوش (آی كی یو) در پنج
محور هوش عددی، هوش کلامی، هوش انتزاعی، حافظه و توانایی، ملاک است. در
سال‌های اول، سعی شده از استادان خوب دانشگاه، مانند آقای دکتر هومن که
فوق دکتری روانسنجی دارند، استفاده شود. ایشان، جزء بیست نفر اول
روانسنجی در سطح دنیا و استاد دانشگاه شهید بهشتی هستند. و بعد از آن،
سامانه داخلی خودمان، این کار را به شکلی بومی طراحی کرده، انجام
می‌دهد.
در دوره راهنمایی و دبیرستان، شرط معدل داریم : معدل بالای 19 و
انضباط 20.
بافت فرهنگی مخاطبان شما چگونه است؟
 30
درصد بافت اولیای دانشآموزان ما (حدود دویست نفر)، فرهنگیان شهر ری
هستند، حدود 20 درصدشان بی‌بضاعت هستند و یا مشکلات مالی زیادی دارند
که به صورت محرمانه و با رعایت شأن و منزلتشان، از سوی آستان ، خدمات
تعاون به مؤمنان به آنها ارائه میشود. این امر نشان می‌دهد که در قشر
محروم هم دانش‌آموز مستعد و ضریب هوشی بالا وجود دارد. حدود 10 درصد
والدین، کارمندان آستان یا عوامل مرتبط با آنها هستند. حدود 50 درصدشان
قشر متوسط و جامعه محلی شهر ری هستند. حدود 10 درصد از خانواده‌ها
دانش‌آموزشان را از تهران به این مجموعه می‌فرستند.
به جز اهداف رایجی که معمولاً همه مجتمع‌های
آموزشی دارند، مجتمع حکمت چه تمایزهایی در هدف‌گذاری و تأسیس خود داشته
است؟
هدف‌های کلان و راهبردهای طراحی شده برای این مجموعه، یکی تربیت
دانش‌آموز متعادل، مسئولیت‌پذیر، جامعهپذیر، دین‌باور و در خدمت اسلام
و نظام جمهوری اسلامی است. هدف دوم، شکوفا کردن استعدادهای دانشآموزان
در هر رشته است و سوم ، موفقیت ورود دانشآموزان به دانشگاه از
اولویت‌های مجتمع است . کلّاً در دنیا، سه نگرش به نظام آموزشی وجود
دارد: نگرش انسان تفکرمدار، نگرش انسان کارآمد، نگرش انسان کامل.
ژاپنی‌ها می‌گویند ما حدود سی سال، تفکرمداری کردیم. آنها بعد از جنگ
جهانی دوم، محتوای کتاب‌های درسی
و اطلاعات و محفوظات دانش‌آموزانشان را بالا بردند، میانگین ساعت‌های
درس را، هفتاد ساعت در هفته گذاشتند (میانگین ما، 35 تا 45 ساعت در
هفته است). آنها پس از آن سی سال، از تفکر مداری گذشتند و به کارآمدی
روی آوردند. صنعت ژاپنی‌ها در سی سال دوم، شکوفا شد و با استفاده از
فناوری‌های روز، صنعت خود را تکمیل کردند. ژاپنی‌ها الان می‌گویند ما
به دنبال انسان کامل هستیم. اکنون، دو روز مدارسشان را تعطیل می‌کنند
تا ببینند آیا بچه‌ها به چیزهایی که یاد گرفته‌اند، عمل می‌کنند یا نه؛
مواردی مثل دروغ نگفتن و رعایت انضباط اجتماعی. این در اصل، گفته
معصومان(ع) است که تأکید کردند ما به دنبال انسان کامل هستیم. یک انسان
کامل باید دو ویژگی داشته باشد: هم از نظر علمی و فکری و هم از نظر
کارآمدی و عملی، توانمند باشد. ما نهایتاً به دنبال این الگو هستیم.
این مدرسه در محروم‌ترین، ضعیف‌ترین و حاشیه‌ای‌ترین منطقه شهر ری واقع
شده. تلاش كرده‌ایم که طبیعت فرهنگی منطقه، تحت تأثیر قرار بگیرد و به
نظر می‌رسد این امر ، بحمد الله صورت گرفته است .
در شهر ری، بیش از سی مجتمع فرهنگی یا مدرسه خوب، وجود دارد. در حال
حاضر ما در غیر انتفاعی‌ها، رتبه اول را داریم و در درجه‌بندی مدارس هم
که سال گذشته شرکت کردیم، رتبه اول را در سطح ری به دست آوردیم. به طور
کلّی، از نظر فرهنگی و آموزشی، محله‌های این منطقه، بسیار مورد تأثیر
واقع شده و مشکلات گوناگونی که بوده، تا حد زیادی مرتفع گشته است .
درباره اولویت‌بندی کاری در این مجموعه توضیح
دهید.
ما هفت اولویت کاری برای مجموعه، قرار دادیم. یکی، جذب دانشآموزان
مستعد و محروم، که آستان به اینها خدمات می‌دهد؛ مثلاً پدر دانش‌آموزی
از دنیا رفته یا پدر، با شش فرزند در اتاق دوازده متری زندگی می‌کند
که اینها از چشم ما پنهان نیست و برای یاری ، آنان را به آستان معرفی
کرده‌ایم.
دوم، جذب دبیران که ما حدود 140 نفر، کادر آموزشی و عوامل اجرایی داریم
که حدود 110 نفرشان، دبیر هستند و بقیه، عوامل اجرایی. این افراد،
معمولاً مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد و دکتری دارند، در رشته‌های
خودشان، صاحب نام هستند، بعضی از آنها تألیف دارند، برخی، دبیران برتر
کشوری هستند که در در روش‌های تدریس، این رتبه را کسب کردند. تعهدات
مذهبی این دبیران هم، معمولاً با دیدگاهی که مجتمع دارد، سازگار است.
سوم، با نشاط و شاداب بودن فضای مدارس. می‌گویند محیط مدرسه، خانه دوم
بچه‌هاست. ما سعی کردیم محیط مدرسه با وجود امكانات ورزشی و فضای سبز ،
قفس پرندگان و آكواریوم و سایر امکانات جانبی ، آرام‌بخش و مناسب باشد.
می‌گویند مدرسه موفق، مدرسه‌ای است که وقتی زنگ می‌خورد، ببینید که
دانشآموزان از آن فرار نمی‌کنند و واقعاً به آن علاقه دارند. این مورد
بحمد الله در مجتمع ما وجود دارد. در دوره آمادگی و ابتدایی، دانش‌آموز
با توجه به شاداب بودن فضا، وقتی در آزمون پذیرش شركت می‌كند، می‌گوید
من همین‌جا باید ثبت‌نام کنم؛ بنابراین فعالیت‌های ورزشی و خلاّق در
این مرکز، مورد توجه بوده است.
محور چهارم در اولویت‌های مجموعه، مهارت‌آموزی و دست‌ورزی است. در
پانزده سال گذشته، رویکرد آموزش و پرورش به این سمت رفته که با تأسیس
رشته‌های فنی ـ حرفه‌ای و کار و دانش، مهارت‌آموزی را تقویت كند تا
دانشآموزان بتوانند بعد از این دوره وارد بازار کار شوند و برای این
امر، ما بهترین زمان را دوره‌های ابتدایی و راهنمایی می‌دانیم. در این
مورد، چهارده ساعت کلاس فوق برنامه، غیر از دروس رسمی آموزش و پرورش
داریم که شامل این موارد میشود: در کارگاه خلاقیت، حدود سی تا چهل
موضوع هنری از قبیل کار با خمیر، سفال، گواش، کاغذ و تا، مداد رنگی،
مداد شمعی، وسایل جمعی و... وجود دارد. کارگاه چوب و بازیافت و کیت‌های
الکترونیکی و سایت رایانه. کتاب‌خانه ما در شهر ری، دارای رتبه اول است
و آزمایشگاه مجهزی هم داریم. كلاس‌های نمادین، همراه با دار القرآن با
نماد غار حرا در دوره ابتدایی است. در دوره راهنمایی، کارگاه زبان،
سایت رایانه و کتاب نمادین علوم اجتماعی هست که روی دیوار، عکس‌های
ویژه درس تاریخ دوره راهنمایی، روی زمین، بحث اجتماعی و علائم
راهنمایی و رانندگی و روی سقف، کهکشان راه شیری و منظومه شمسی ترسیم
شده است. دار القرآن این دوره هم همراه با كعبه طراحی شده است.
آزمایشگاه مجهزی داریم که المپیادهای سوم دبیرستان و پیش‌دانشگاهی در
آن انجام میشود. چهارده ساعت کار فوق برنامه طراحی شده، با رویکردهای
مهارت‌آموزی و عملكردی .
محور پنجم از اولویت‌های مجتمع، ارتباط اولیا و مربیان است. از منظر
دین ما و تحقیقات جهانی ، خانواده ، کوچک‌ترین عضو جامعه است و یونسکو
می‌گوید اگر جامعه‌ای بخواهد سالم و موفق باشد باید خانواده‌ها، سالم و
موفق باشند. حتی در آلمان برای ازدواج‌های بین کشورهای غربی و شرقی
هزینه می‌دهند؛ چون شرقی‌ها بیشتر به خانواده پایبندند و برای گرم‌تر
شدن کانون خانواده، هزینه می‌کنند. در این زمینه، ما «طرح‌های سیزده
ساله» تدوین کرده‌ایم. یک دانش‌آموز، از پیش دبستان تا پیش‌دانشگاهی،
سیزده سال در اینجا تحصیل می‌کند و در ساعات مدرسه، در اختیار ماست؛
یعنی یک سوم سنش را تا هجده سالگی در اینجا صرف می‌کند و دو سوم دیگر
یا در حال استراحت است و یا در اختیار منزل؛ پس عوامل بیرونی هم در
تربیت، نقش اساسی دارند و فقط نباید از مدرسه انتظار داشت. ولی ما طرح
آموزش خانواده را با حضور استادان تراز اول، تدوین کرده‌ایم که معمولاً
به طور ماهانه یک جلسه آموزشی برای اولیا داریم که مربوط به تربیت گروه
سنی فرزندانشان است. در این مورد، سعی شده که موازی‌کاری، به معنای
تکرار موضوعات سال‌های ابتدایی برای والدین در سال‌های دوره راهنمایی
نباشد. همچنین امکان پرسش و پاسخ وجود دارد و روش سخنران ، متکلم وحده
نیست. از برنامه‌های دیگر ما در این بخش، گروه‌درمانی و استفاده از
تئاتر و نمایش است؛ مثلاً پانزده بچه‌ای که شب‌ادراری دارند، از آنجا
که خانواده‌ها علاقه‌مند نیستند به تنهایی راجع به شب ادراری فرزندشان
صحبت شود ، دعوت می‌شوند و استاد، در دو ساعت، روش‌های پیشگیری و درمان
را برای اولیا توضیح می‌دهد. موضوع دیگر، در بحث‌های بهداشتی جسمی است.
می‌گویند ستون فقرات، بین هفت تا چهارده سالگی شکل می‌گیرد و اگر در
این سنین ، نحوه نشستن به دانش‌آموز یاد داده شود، بعد از سی سالگی،
مشکلات کمردرد و دیسک بروز نمی‌کند. در این جهت، تمام دانشآموزان
ابتدایی، از نظر ستون فقرات، بررسی می‌شوند و در صورت وجود بیماری ، به
والدین آنها گزارش داده میشود تا برای درمان اقدام کنند؛ بنابراین، در
طرحی که ما نامش را «طرح سیزده ساله» گذاشتیم، به صورت ریشه‌ای، در
مورد آموزش خانواده، کار میشود.
محور ششم کار ما، بازآموزی همکاران و نیروهای انسانی است؛ زیرا
مجموعه‌های موفق، همیشه باید به رشد عوامل اجرایی‌شان، توجه کنند. در
این مورد ما آموزش‌های حضوری، نیمه حضوری و غیر حضوری داریم که در
همایش‌هایی، مقالاتشان عرضه و به نفرهای برتر، هدایایی ویژه داده
میشود؛ مرحله پایانی این طرح در خرداد امسال در دانشکده علوم حدیث،
اجرا شد.
محور هفتم کارها، تشکیل معاونت پژوهشی برای استانداردسازی امور است؛
مثلاً در بحث تربیت دینی یا رفتار متعادل، نباید سلیقه‌ای عمل شود و
این، نیاز به یک منشور تربیتی دارد. هدف از تشکیل معاونت پژوهشی، این
بوده که در همه کارها، به حجت شرعی و عقلی عمل شود و این نیاز به یك
منشور تربیتی دارد. گرفتن گواهی‌نامه ایزو هم در همین جهت بوده که هم
تعادل ایجاد شود و هم معیارها روشن باشد. اکنون تمام کارهای مدرسه، به
صورت فرآیندی انجام میشود و نگاه متمرکز و مدیرمحور در سامانه وجود
ندارد. دانشآموزان تا هجده سالگی نزد ما هستند و بعد از آن نمی‌توانیم
ارتباطات جامعه با آنها را پوشش بدهیم؛ پس خط‌مشی‌های ما باید فرآیندی
باشد ؛ زیرا اگر ما فرآیند را سالم سازماندهی كنیم، به وظیفه‌مان درست
عمل می‌کنیم.
ما توفیقاتمان را از عنایات خداوند و توجهات حضرت عبد العظیم حسنی(ع)
می‌دانیم. بحث دیگر، این است که در سامانه‌های استانداردی می‌گویند
مخاطب باید راضی باشد. ما دو بار در سال رضایت استفاده‌كنندگان و
مخاطبان برنامه‌هایمان را ارزیابی می‌كنیم. مخاطب اولمان را دانش‌آموز،
و مخاطب دوممان ولی او است. در حال حاضر، بالای 80 درصد رضایت مشتری
داریم و تلاش بر این است که هر سال، یکی دو درصد ارتقا داده شود.
برنامه‌های آتی مجتمع چیست؟
برنامه‌های آتی مجتمع که منبعث از پیش‌بینی رویدادهای جامعه محلی، ملی
و احصای نیازها، رشد و توسعه فناوری تحصیلی محیط درون و برون‌سازمانی
است، به قرار ذیل است:
ـ کسب موفقیت فراگیران در آزمون‌های ورودی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی
عالی
ـ توسعه افتخارات مجتمع در دستیابی به گواهی‌نامه‌ها و تأییدیه‌های
وزارت آموزش و پرورش و مجامع بین‌المللی
ـ فراهم کردن شرکت دانشآموزان برای کسب موفقیت در مسابقات روبوتیک
ـ استفاده از توان‌مندی‌های دانشآموزان فارغ‌التحصیل در اداره مجتمع
ـ آغاز به کار مدارس دخترانه با توجه به اهمیت نقش فرهنگی آن برای مردم
منطقه.
نکته‌ها
ـ در مدارس حکمت، میانگین معدل ابتدایی: 80/19، راهنمایی: 40/19 و
دبیرستان: 18 است.
ـ در مدارس حکمت، جذب دانشآموزان، صرفاً بر اساس ضرایب هوشی و
استعدادهای ذاتی آنان صورت می‌گیرد، نه بر اساس توان اقتصادی
خانواده‌ها.
ـ این محیط آموزشی ـ فرهنگی، اولین دریافت‌کننده استاندارد سامانه
مدیریت كیفیت (ISO)
در سطح شهر ری و پنجمین دارنده این استاندارد در سطح مدارس کشور است.
ـ شایستگی‌های حرفه‌ای كاركنان مجموعه، به روش‌های حضوری و غیر حضوری،
ارتقا داده می شود.
| 
