اشاره:
«نهج الدعاء» یکی از کتاب‌های جدید آیة الله ری‌شهری است که در موضوع
خود، دارای ویژگی‌هایی نسبت به سایر آثار منتشر شده است.
آگاهی نسبت به ارزش، اهمیت و عظمت دعا، شناخت آداب، آفات و موانع اجابت
دعا و آشنایی با سیره معصومان(عج) در این باره، از هدف‌های تدوین این
گونه آثار است که در «نهج الدعاء» با نظمی نوین، آسان‌یاب و همراه با
تحلیل‌های کارآمد نگاشته شده است. همچنین، توجه به میزان اعتبار و کمال
منابع حدیثی این بحث و استفاده از دعاهایی که مستند به معصومان(ع)
باشد، از دیگر ویژگی‌های این کتاب است.
چندی پیش، خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خصوص این اثر با آیة الله
ری‌شهری گفتگو کرد. اکنون به مناسبت آغاز ماه دعا، ماه مبارک رمضان،
متن کامل این گفتگو از نظر خوانندگان ارجمند «محدّث» می‌گذرد.
دعا در دین اسلام از چه زمانی وارد زندگی و عبادات مسلمانان شد؟
دعا
به مفهومی كه توضیح خواهم داد كلید رحمت
الهی، مایه تقرب به خدا، موجب تأمین خواسته‌ها، سلامتی از شیطان و
زندگی جان است و
لذا اختصاص به اسلام و مسلمانان ندارد، بلكه در همه ادیان الهی وجود
داشته. در قرآن
كریم نمونه‌هایی از حضرت آدم ابو البشر، و سایر پیامبران بزرگ الهی
مانند نوح، موسی،
عیسی و ذكریا وجود دارد؛ بدین جهت باید گفت كه در اسلام نیز مانند سایر
ادیان الهی،
دعا همراه با این آیین به زندگی مسلمانان راه یافت.
كتاب «نهج الدعاء» تا چه حد می‌تواند به مسلمانان، در اعتقادشان نسبت
به دعا كمك كند؟
**
میزان نقش كتاب «نهج الدعاء» در تقویت اعتقاد به دعا را
آینده باید مشخص كند، ولی به طور اجمالی می‌توان گفت كه این كتاب بیش
از كتب
پیشینیان به پژوهشگران و مبلغان اسلامی كم;
می‌كند تا فرهنگ دعا را در جوامع اسلامی تقویت كنند.
با
توجه به فرمایش شما مبنی بر كمک شایان این كتاب به پژوهشگران و مبلغان
اسلامی، نسبت به كتب پیشین، وجه تمایز این كتاب را نسبت به سایر
كتاب‌های از این دست در چه می‌دانید؟
تاكنون كتاب‌های مفید و ارزنده‌ای درباره دعا تألیف شده ولی بدیهی است
عرصه برای كارهای بیشتر باز
است. مواردی را كه می‌توان مهم‌ترین ویژگی‌های «نهج الدعاء» دانست
عبارت
است از:
1.
جامعیت: در این كتاب سعی شده همه آیات و روایاتی كه درباره مسائل
مربوط به دعا است جمع‌آوری، جمع‌بندی و در صورت نیاز به توضیح، تبیین
گردد.
2.
نظم نوین و سهل الوصول: «نهج الدعاء» نظمی نوین دارد و به گونه‌ای
تنظیم شده كه
دسترسی محققان به مطالب و مسائل مورد نیاز بسیار آسان است.
3.
آشنایی با كسانی كه اهل بیت برای آنها دعا یا نفرین كرده‌اند: یكی از
مسائل مهم در دعا آشنایی با سیره
اهل بیت در دعا و شناخت كسانی است كه اهل بیت در حق آنها دعا یا نفرین
كرده‌اند.
این موضوع به تفصیل در جلد دوم «نهج الدعاء» آمده است.
گفتنی است كه در
جلدهای بعدی كتاب «نهج‌الدعاء» متن دعاهای اهل بیت در زمینه‌های مختلف
به شیوه‌ای نوین ارائه می‌گردد.
به
عنوان مؤلف كتاب «نهج الدعاء» بفرمایید دعا و ملزومات آن، تا چه
میزانی می‌تواند در زندگی افراد تأثیرگذار باشد؟
با عنایت به آنچه در مفهوم دعا اشاره كردم باید گفت
انسان در مسیر زندگی همانند نیاز به هوا و آب، نیازمند دعا است. دعا نه
تنها در
رهایی از گرفتاری‌ها، دردها و رنج‌های زندگی به انسان کمک می‌كند بلكه
می‌تواند
سرنوشت قطعی انسان را تغییر دهد و از بلاهای گوناگون پیشگیری كند و
مهم‌تر این‌كه در
رساندن انسان به مقصد اعلای انسانی به او یاری رساند.
ادعیه به چند بخش تقسیم می‌شوند؟
از زاویه‌های گوناگون می‌توان به
طبقه‌بندی ادعیه پرداخت؛ از جهت شكلی و از جهت محتوایی.بخش‌هایی از
متون دعایی،
تنها رازگویی و نجوای با خداوند بدون هیچ درخواستی از خداست.
ذكر اسمای حسنای الهی و یاد مهر و رحمت و رأفت و صفات ثبوتی خداوند
متعال است. از این گونه
دعاها مناسب است با عنوان مناجات با حضرت حق تعالی یاد كنیم و دعاهای
دیگر، حاوی درخواست رفع نیازها و برطرف كردن رنج، بلا، ملال و آفات
است.
از نگاه
دیگر، می‌توان دعاها را به سلبی و ایجابی تقسیم كرد. دسته‌هایی از دعا
درخواست ایجابی و مثبت است كه از آنها تعبیر به دعا می‌شود و دسته‌ای
دیگر، علیه
كسی و یا چیزی است كه از آن به نفرین تعبیر می‌شود و یا می‌توان از
دعاهای مخصوص
چیزی و یا ایامی یاد كرد. در مقابل، دعاهای عمومی هستند كه ویژه كسی یا
جایی نیستند.
با
توجه به این‌كه گفته می‌شود خداوند هیچ دعا و درخواستی را بی‌پاسخ
نمی‌گذارد، پس چرا بسیاری حتی با وجود دعاهای متعدد به خواسته‌شان
نمی‌رسند؟ آیا برای این كار قواعد خاصی وجود دارد؟ آیا در كتاب «نهج
الدعاء» توضیحی داده‌اید؟
با توجه به طولانی بودن این بحث
باید اشاره كنم كه ما در جلد اول همین كتاب، بخش اجابت دعا از صفحه
۴۱۱
تا صفحه
۷۲۷
به صورت مبسوط مباحث آن را آورده‌ایم. یادآوری كنم كه اصل این كه كسی
توفیق دعا
یافته، خود یک گام بسیار بلند است و كسی كه این توفیق را پیدا كرده،
اگر چه به ظاهر
دعایش مستجاب و خواسته‌اش برآورده نشده، اما خداوند، متناسب با نیاز و
مصالح، او را
به مرادش می‌رساند.
به طور اشاره عرض می‌كنم كه مستجاب نشدن دعا یا به خاطر آن
است كه دعایی محقق نمی‌شود تا مستجاب گردد و یا موانعی موجب اجابت دعا
می‌شود و
گاهی هم اجابت بنا بر حكم الهی به تأخیر می‌افتد. خداوند متعال وعده
داده كه دعای نیایشگران را اجابت كند، ولی تحقق این وعده، منوط به تحقق
حقیقت دعا از سوی دعا
كننده است.
لطفاً در مورد اصل و حقیقت دعا و ارتباط آن با استجابت دعا و برداشتن
موانع برای استجابت هم توضیح دهید؟
حقیقت دعا عبارت است از این كه انسان خود را در برابر خداوند متعال،
نیازمند مطلق
ببیند و با پرستش او در صدد جلب عنایت و رحمت او برآید. كسی كه خود را
نیازمند مطلقِ
بی‌نیاز مطلق می‌بیند، از غیر او منقطع می‌گردد و به او می‌پیوندد. به
سخن
دیگر، خواندن خداوند متعال با خواندن غیر او تفاوت جوهری دارد و تا حال
انقطاع به
انسان دست ندهد، در واقع خدا را نمی‌خواند. حال انقطاع همان حالی است
كه از آن
تعبیر به خالی كردن دل از غیر خدا شده است. بر این اساس، حال انقطاع و
تهی كردن دل
از امید به غیر خدا، اصلی‌ترین مقدمه اجابت دعاست و هرچه این حال در
نیایشگر تقویت
شود، دعای او به اجابت نزدیک‌تر می‌گردد؛ پس برای اجابت، باید حقیقت
دعا را
ایجاد كرد و علاوه بر آن موانع اجابت دعا را هم برطرف كرد كه آن را
می‌توان به دو
بخش تقسیم كرد:
بخش اول: آن چه بر اساس حكمت الهی مانع اجابت دعاست؛ مانند این
كه نیایشگر از خداوند متعال چیزی را می‌خواهد كه به زیان اوست.
بخش دوم: مطلق
گناهان، البته برخی از كارهای ناشایسته، مانند رعایت نکردن حقوق والدین
و قطع رحم، نقش بیشتری در جلوگیری از اجابت دعا دارند.
حكمت‌های تأخیر اجابت هم بسیار است كه در
این كتاب از صفحه
۶۴۹
تا صفحه
۶۶۱
در احادیث متعددی آمده است.
لطفاً در مورد كارهای آینده در زمینه نشر و تألیف توضیح دهید؟
به همه علاقه‌مندان معارف اهل بیت(ع)، بویژه پژوهشگران بشارت می‌دهم
در آینده
نزدیک كتاب «نهج الذكر»، درباره نقش یاد خدا در زندگی و مسائل مربوط
به آن و مطالب
مهمی در تبیین اذكاری مانند: تهلیل، تكبیر، تسبیح، استغفار و صلوات
منتشر
خواهد شد. امیدوارم بتوانم در این مسیر كمک
شایانی به علاقه‌مندان و پژوهشگران
كنم.
| 
