۵۱۶۰.عنه عليه السلام :و لَو فَكّروا في عَظيمِ القُدرَةِ و جَسيمِ النِّعمَةِ لرَجَعوا إلى الطَّريقِ و خافوا عذابَ الحَريقِ ، و لكنّ القُلوبَ عَليلَةٌ و الأبْصارَ مَدْخولَةٌ .
أ فَلا يَنْظُرون إلى صَغيرِ ما خَلقَ : كيفَ أحكَمَ خَلْقَهُ ، و أتْقَنَ تَرْكيبَهُ ، و فَلقَ لَهُ السَّمعَ و البَصرَ ، و سَوّى لَهُ العَظْمَ و البَشَرَ ؟
انْظُروا إلى النَّملَةِ في صِغَرِ جُثَّتِها و لَطافَةِ هَيْئَتِها لا تَكادُ تُنالُ بلَحْظِ البَصَرِ و لا بمُسْتَدرَكِ الفِكَرِ ، كيفَ دَبَّتْ على أرْضِها و ضَنَّتْ على رِزْقِها .........
لو فَكّرْتَ في مَجاري أكْلِها ، في عُلُوِّها و سُفْلِها ، و ما في الجَوفِ مِن شَراسِيفِ بَطْنِها ، و ما في الرّأسِ مِن عَيْنِها و اُذُنِها ، لَقَضَيتَ مِن خَلْقِها عَجَبا و لَقِيتَ مِن وَصْفِها تَعَبا .........
فانْظُـرْ إلى الشّمسِ و القَمـرِ ، و النَّباتِ و الشَّجَرِ ، و الماءِ و الحَجَرِ ، و اخْتِلافِ اللّيلِ و النّهارِ ، و تَفَجُّرِ هذهِ بحار ، و كَثْرَةِ هذهِ الجِبالِ ، و طُولِ هذهِ القِلالِ ، و تَفَرُّقِ هذهِ اللُّغاتِ و الألْسُنِ المُخْتَلِفاتِ .
فالوَيْلُ لِمَن أنْكَرَ المُقَدِّرَ ، و جَحَدَ المُدَبِّرَ ! زَعَموا أ نّهم كالنَّباتِ ما لَهُم زارِعٌ ، و لا لاخْتِلافِ صُوَرِهِم صانِعٌ ! لَم يَلْجَأوا إلى حُجَّةٍ فيما ادَّعَوا ، و لا تَحْقيقٍ لِما وَعَوا ، و هَل يَكونُ بِناءٌ مِن غَيرِ بانٍ أو جِنايَةٌ مِن غَيرِ جانٍ ؟! ^۱

۵۱۶۰.امام على عليه السلام :اگر در قدرت شگرف و نعمتهاى عظيم [خداوند] مى انديشيدند بى گمان به راه مى آمدند و از عذاب دوزخ مى هراسيدند امّا دلها بيمار است و انديشه ها آفت زده.
آيا به موجود كوچك مخلوق او نمى نگرند كه چگونه آن را استوار آفريد و اجزايش را به دقّت به هم پيوست و برايش سوراخ گوش و چشم گشود و استخوان و پوست برايش پديد آورد؟
به همين مورچه ريز و نازك اندام كه تقريبا به چشم نمى آيد و با انديشه درك نمى گردد، بنگريد كه چگونه روى زمين راه مى رود و براى به دست آوردن روزيش تلاش مى كند .........
اگر در مجارى خوراك و بالا و پايين مورچه و اطراف و پهلوهاى شكمش و در چشم و گوشش بينديشى، از آفرينش او شگفت زده مى شوى و در وصف آن به زحمت مى افتى .........
به خورشيد و ماه و گياه و درخت و آب و سنگ و گردش اين شب و روز و جريان اين درياها و فراوانى اين كوهها و بلندى اين قلّه ها و پراكندگى اين لغات و لهجه ها و زبانهاى گوناگون بنگر .
واى بر آن كس كه ناظم و مدبّر اين همه را انكار كند . تصوّر مى كنند كه همچون گياهان خودرو هستند و برزگرى ندارند و براى اَشكال گوناگون آنها آفريننده اى نيست . اينان براى ادّعاى خود به دليلى پناه نبردند و در باورهاى خود تحقيق نكردند . آيا ممكن است ساختمانى بدون سازنده و يا [حتى ]جنايتى بدون جنايتگر پديد آيد ؟!

«إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ لاَيَاتٍ لِأُولِي الْألْبَابِ» . ^۱

الحديث :

۵۱۵۶.الإمامُ عليٌّ عليه السلامـ و قد سُئلَ عن إثْباتِ الصّانعِ ـ: البَعْرَةُ تَدُلُّ على البَعيرِ ، و الرَّوْثَةُ تَدُلَّ على الحَميرِ ، و آثارُ القَدَمِ تَدُلُّ على المَسيرِ ، فهَيْكَلٌ عُلْويٌّ بهذهِ اللَّطافَةِ ، و مَرْكَزٌ سُفْليٌّ بهذهِ الكَثافَةِ كيفَ لا يَدُلاّنِ على اللّطيفِ الخَبيرِ ؟ ! ^۲

۵۱۵۷.عنه عليه السلامـ كانَ كثيرا ما يقولُ إذا فَرَغَ مِن صَلاة اللّيلِ ـ: أشهَدُ أنّ السّماواتِ و الأرضَ و ما بَينَهُما آياتٌ تَدُلُّ علَيكَ ، و شَواهِدُ تَشْهدُ بما إلَيهِ دَعَوتَ . كلُّ ما يُؤدِّي عنكَ الحُجَّةَ و يَشْهدُ لكَ بالرُّبوبيّةِ مَوْسومٌ بآثارِ نِعْمَتِكَ ، و مَعالِمِ تَدبيرِكَ . ^۳

۵۱۵۸.عنه عليه السلام :بصُنْعِ اللّهِ يُسْتَدَلُّ علَيهِ ، و بالعُقولِ تُعْتَقَدُ مَعْرفَتُهُ ، و بالفِكْرَةِ تَثْبُتُ حُجّتُهُ ، و بآياتهِ احْتَجَّ على خَلْقِهِ . ^۴

۵۱۵۹.عنه عليه السلام :ظَهرَتْ في بَدائعِ الّذي أحْدَثَها آثارُ حِكمَتِهِ ، و صارَ كُلُّ شَيءٍ خَلقَ حُجَّةً لَهُ و مُنْتَسِبا إلَيهِ ، فإنْ كانَ خَلْقـا صامِتـا فحُجَّتُهُ بالتَّدبيرِ ناطِقَةٌ فيهِ . ^۵

«همانا در آفرينش آسمانها و زمين و گردش شب و روز نشانه هايى است براى خردمندان» .

حديث :

۵۱۵۶.امام على عليه السلامـ در پاسخ به سؤال از اثبات صانع ـفرمود : پشكل شتر بر وجود شتر دلالت دارد و سرگين الاغ بر وجود الاغ و ردّ پا بر وجود رهگذر . پس ، چگونه پيكره اى آسمانى با اين لطافت و كالبدى زمينى با اين ستبرى، بر وجود خدايى لطيف و خبير دلالت ندارد؟!

۵۱۵۷.امام على عليه السلامـ در بيشتر اوقات كه از نماز شب فراغت مى يافت ـمى گفت: گواهى مى دهم كه آسمانها و زمين و آنچه ميان آنهاست، نشانه هايى بر وجود تو است و گواههايى بر آنچه به سوى آن دعوت كردى . هر آنچه حجّت تو را بيان مى كند و به پروردگارى تو گواهى مى دهد، نشان آثار نعمتهاى تو و علايم تدبير تو را بر خود دارد.

۵۱۵۸.امام على عليه السلام :از آفريده هاى خدا به وجود او راه برده مى شود و با خردها شناخت او راسخ مى شود و با تفكر و انديشه، برهان بر هستى او آشكار مى گردد و از طريق آيات و نشانه هاى او حجّت وى، بر خلقش تمام مى شود.

۵۱۵۹.امام على عليه السلام :آثار حكمت خداوند، در بدايعى كه پديد آورده آشكار است و هر چيزى كه آفريد، حجّت او شد و نسبت بدو يافت . پس، اگر آفريده اى بى زبان و خاموش باشد [آثار ]تدبير خدا در آن، حجّت گوياى اوست .