5 ـ معرفة الدنيا و التدبير في مواجهتها

الكتاب :

لِكَيْلا تَأْسَوْا عَلَى ما فاتَكُمْ وَ لا تَفْرَحُوا بِما آتاكُمْ وَ اللّهُ لا يُحِبُّ كُلَّ مُخْتالٍ فَخُورٍ». ^۱

الحديث :

۳۹۴۶.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :أيُّها النّاسُ ، هذهِ دارُ تَرَحٍ لا دارُ فَرَحٍ ، و دارُ الْتِواءٍ لا دارُ اسْتِواءٍ ، فمَن عَرَفها لَم يَفْرَحْ لِرَجاءٍ ، و لَم يَحْزَنْ لِشَقاءٍ . ^۲

۳۹۴۷.عنه صلى الله عليه و آله :الدُّنيا دُوَلٌ ، فما كانَ لَكَ مِنها أتاك على ضَعْفِكَ ، و ما كانَ علَيكَ لَم تَدْفَعْهُ بقُوّتِكَ ، و مَنِ انْقَطَعَ رَجاؤهُ مِمّا فاتَ اسْتَراحَ بَدَنُهُ ، و مَن رَضِيَ بِما رَزقَهُ اللّهُ قَرَّتْ عَيْنُهُ . ^۳

۳۹۴۸.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :الشَّيْءُ شَيْئانِ : شَيءٌ قَصُرَ عَنّي لَم اُرزَقْهُ فيما مَضى و لا أرْجوهُ فيما بَقِيَ ، و شَيءٌ لا أنالُهُ دُون وَقْتِهِ و لَوِ اسْتَعَنْتُ علَيهِ بقُوّةِ أهلِ السَّماواتِ و الأرضِ ، فما أعْجَبَ أمرَ هذا الإنسانِ : يَسُرُّهُ دَرْكُ ما لَم يَكُن لِيَفوتَهُ ، و يَسوؤهُ فَوتُ ما لَم يَكُنْ لِيُدْرِكَهُ . و لَو أنَّهُ فَكّرَ لأبْصَرَ ، و لَعَلِمَ أنَّهُ مُدَبَّرٌ ، و اقْتَصَرَ على ما تَيَسّرَ، و لَم يَتَعرّضْ لِما تَعَسّرَ ، و اسْتَراحَ قَلبُهُ مِمّا اسْتَوْعَرَ ، فبِأيِّ هذَينِ اُفْني عُمْري ؟! ^۴

5 ـ شناخت دنيا و تدبير هنگام روبرو شدن با آن

قرآن :

«تا بر آنچه از دست داده ايد اندوه مخوريد و براى آنچه به شما داده است شاد مشويد . خداوند هيچ متكبر فخر فروشى را دوست ندارد» .

حديث :

۳۹۴۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اى مردم ! دنيا سراى غم است نه سراى شادى ، سراى دشوارى است نه سراى آسودگى. پس ، هر كه آن را شناخت با اميدى شاد نشد و با سختى و عسرتى اندوهگين نگشت .

۳۹۴۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :دنيا دست به دست شدنى است . آنچه از دنيا نصيب تو باشد اگر ناتوان هم باشى، به تو مى رسد و آنچه به زيان تو باشد، به زور نمى توانى آن را از خود دور كنى . هر كسى از آنچه از دستش رفته اميد بركَنَد، تنش آسوده باشد، و هركه به آنچه خداوند روزيش كرده خرسند گردد، شادمان باشد .

۳۹۴۸.امام على عليه السلام :چيزها بر دو گونه اند: يا چيزى بوده كه در گذشته روزى من نشده، و در آينده نيز اميدى به رسيدن آن ندارم و يا چيزى است كه تا زمانش نرسد، من به آن نخواهم رسيد، هرچند براى رسيدن به آن از نيروى اهل آسمانها و زمين مدد جويم . چه شگفت آور است كار اين انسان ؛ از رسيدن به چيزى كه حتماً به او مى رسيد شاد مى شود، و براى از دست دادن چيزى كه هرگز به او نمى رسيد، اندوهناك . اگر مى انديشيد، ديده بصيرتش باز مى شد و مى فهميد كه براى او، از پيش برنامه ريزى شده است و به آنچه آسان مى رسد، بسنده مى كرد و در پى آنچه شدنى نيست، نمى رفت و دلش از آنچه به دشوارى به دست مى آيد، آسوده مى شد. پس ، به خاطر كدام يك از اين دو چيز، عمر خويش را تباه كنم؟!

۳۹۴۱.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :إنْ كانَ كُلُّ شيءٍ بقَضاءٍ و قَدَرٍ ، فالحُزْنُ لِما ذا ؟! ^۱

4 ـ الرضا بالقضاء

۳۹۴۲.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :إنّ اللّهَ ـ بحُكْمِهِ و فَضْلِه ـ جَعلَ الرَّوحَ و الفَرحَ في اليقينِ و الرِّضا ، و جَعلَ الهَمَّ و الحُزنَ في الشَّكِّ و السُّخْطِ . ^۲

۳۹۴۳.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :مَن أصْبَحَ على الدُّنيا حَزينا أصْبَحَ على اللّهِ ساخِطا . ^۳

۳۹۴۴.عنه عليه السلام :إنَّ اللّهَ ـ بعَدْلِه و حِكْمَتِهِ و عِلْمِهِ ـ جَعلَ الرَّوحَ و الفَرَحَ في اليَقينِ و الرِّضا عنِ اللّهِ ، و جَعلَ الهَمَّ و الحُزْنَ في الشَّكِّ و السُّخْطِ ، فارْضوا عنِ اللّهِ و سَلِّموا لأمْرِهِ . ^۴

۳۹۴۵.الإمامُ الكاظمُ عليه السلام :مَنِ اغْتَمَّ كانَ للغَمِّ أهْلاً ، فيَنبغي للمؤمنِ أنْ يكونَ باللّهِ و بما صَنعَ راضِيا . ^۵

۳۹۴۱.امام صادق عليه السلام :اگر همه چيز به قضا و قدر است پس اندوه خوردن چرا ؟!

4 ـ خشنودى به قضاء الهى

۳۹۴۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند ـ از روى حكمت و لطف خويش ـ آسايش و شادمانى را در يقين و خرسندى قرار داد و غم و اندوه را در شك و نا خرسندى [از خدا] .

۳۹۴۳.امام صادق عليه السلام :هر كه براى دنيا غمگين شود، از پروردگار خويش ناخشنود است.

۳۹۴۴.امام صادق عليه السلام :خداوند ـ از روى عدالت و حكمت و علم خود ـ آسايش و شادمانى را در يقين و رضايت از خدا قرار داد و غم و اندوه را در شكّ و نارضايتى [از او] ؛ پس، از خدا راضى باشيد و در برابر فرمان او گردن نهيد .

۳۹۴۵.امام كاظم عليه السلام :آن كه غم خورد، شايسته غم و اندوه است ؛ پس مؤمن بايد به خدا و آنچه او مى كند، خرسند باشد .