1.كنز العمّال : ۲۵۱۰ .

2.المائدة : ۹۲ .

3.المائدة : ۹۹ .

4.۱ . نكته : ابن قتيبه مى گويد : خطبه هاى رسول خدا را دنبال كردم و دريافتم كه در آغاز اكثر آنها چنين است : «ستايش ، مر خدا راست . او را ستايش مى كنيم و از او يارى مى جوييم، و به او ايمان مى آوريم ، و بر او توكّل مى كنيم ، و از او طلب بخشايش مى كنيم ، و به سوى او توبه مى كنيم ، و از شرّ نفوس خود و بدى اعمالمان به خدا پناه مى بريم. هر كس خدا او را هدايت كند ، هيچ گمراه كننده اى نخواهد داشت ، و هر كس خدا گمراهش كند ، هدايت كننده اى نخواهد داشت ؛ و شهادت مى دهم كه خدايى جز اللّه نيست . او يكتاست و انبازى ندارد» . و در برخى از خطبه ها چنين ديدم : «اى بندگان خدا! شما را به تقواى خداوند ، سفارش مى كنم و شما را به طاعت او فرا مى خوانم» و در خطبه اى از ايشان ديدم كه پس از حمد و ثناى خداوند ، چنين آمده بود : «اى مردم! براى شما نشانه هايى است . پس به سوى نشانه هاى خود ، راه پوييد ، و براى شما پايانه اى است . پس به آن پايانه ملحق شويد. همانا مؤمن بين دو بيم است : بين زمانى كه بر او گذشته و نمى داند كه خداوند با او چه خواهد كرد ، و زمانى كه باقى مانده و نمى داند كه خداوند در آن ، چه قضايى دارد . پس بنده بايد از جان خود براى خود ، و از دنيايش براى آخرتش ، و از جوانى پيش از پيرى ، و از زندگانى پيش از مرگ ، توشه برگيرد. سوگند به آن كه جان محمّد به دست اوست ، پس از مرگ ، عذرى پذيرفته نيست و پس از دنيا ، خانه اى جز بهشت يا جهنم نيست» و دريافتم كه در آغاز هر خطبه ، ستايش خداست ، به استثناى خطبه عيد كه آغاز آن تكبير است.

1.مسند ابن حنبل : ۳ /۲۸۱ /۸۷۲۰ .

2.التوحيد : ۲۳۲ / ۵ .

3.التفسير المنسوب إلى الإمام العسكري عليه السلام : ۲۵ /۷ .

4.الكافي : ۲ / ۶۷۲ / ۱ .

5.قال الشريف الرضيّ رحمه الله : هذا القول مجاز ، و إنّما شبّه ـ عليه الصلاة و السلام ـ الأمر الذي تَهُمّ الإفاضة فيه و تمسّ الحاجة إلى الكلام عليه ، إذا لم ينظر فيه حمد اللّه سبحانه و تعالى ، بالأقطع اليد من حيث كان قالصا عن السُّبوغ ، و ناقصا عن البلوغ . و ممّا يقوّي ذلك ما رواه أبو هريرة أيضا قال : قال عليه الصلاة و السلام : «الخطبة التي ليس فيها شهادة كاليد الجذماء . فأقام ـ عليه الصلاة و السلام ـ نقصان الخطبة مقام نقصان الخلقة . و ممّا يشبه هذا الخبر الحديثُ الآخر الذي ذكره أبو عبيد القاسم بن سلاّم في كتابه «غريب الحديث» ، و هو قوله عليه الصلاة و السلام : «مَن تعلّم القرآن ثمّ نسيه لقي اللّه سبحانه و هو أجذم» قال : و الأجذم : المقطوع اليد (المجازات النبويّة : ۲۴۴ / ۱۹۷) .

6.سنن أبي داوود : ۴ / ۲۶۱ / ۴۸۴۰ .

7.۱ . سيّد رضى مى گويد : در اين گفتار ، مجاز به كار رفته است و پيامبر اكرم ، كارى را كه سخن گفتن در آن اهمّيت داشته و به آغازگرى سخن در آن نياز افتاده است ، در صورتى كه حمد و سپاس الهى در آن به چشم نخورد ، به دستِ بُريده تشبيه نموده است ؛ زيرا چنين دستى از انجام دادن مطلوب كار و از به فرجام رساندن آن ، ناتوان است . روايتى ديگر از پيامبر صلى الله عليه و آله به نقل از ابو هريره اين مدّعا را تقويت مى كند . در اين روايت ، پيامبر صلى الله عليه و آله فرموده است : «خطابه اى كه در آن شهادت [به وحدانيت خداوند و رسالت پيامبر صلى الله عليه و آله ]نباشد ، به سان دست بُريده است» . پيامبر صلى الله عليه و آله در اين روايت ، كاستى خطابه را به جاى نقص خلقت آدمى نشانده است . شبيه اين حديث ، روايت ديگرى است كه ابو عبيد قاسم بن سلاّم در كتابش غريب الحديث ، از پيامبر صلى الله عليه و آله نقل كرده است : «هر كس قرآن را فرا گيرد ، آن گاه آن را فراموش كند ، خداوند سبحان را در حالى كه بُريده دست است ، ملاقات خواهد كرد» . ابن سلاّم افزوده است : «اجذم» ، به معناى «دستْ بُريده» است (المجازات النبويّة : ۲۴۴/۱۹۷) .