۴۹۲۵.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :أ تُحِبّونَ أن يُكَذَّبَ اللّهُ و رَسولُهُ ؟ ! حَدِّثُوا النّاسَ بِما يَعرِفونَ ، و أمسِكوا عَمّا يُنكِرونَ . ^۱

۴۹۲۶.دعائم الإسلام :الإمام الصادق عليه السلام ـ لأصحاب له اجتمعوا إليه ـ : حَدِّثُوا النّاسَ بِما يَعرِفونَ ، و دَعوا ما يُنكِرونَ ؛ أ تُحِبّونَ أن يُسَبَّ اللّهُ و رَسولُهُ ؟ ! قالوا : و كَيفَ يُسَبُّ اللّهُ و رَسولُهُ ؟ قالَ : يَقولونَ إذا حَدَّثتُموهُم بِما يُنكِرونَ : «لَعَنَ اللّهُ قائِلَ هذا» ، و قَد قالَهُ اللّهُ عزّ و جلّ و رَسولُهُ صلى الله عليه و آله . ^۲

۴۹۲۷.عنه عليه السلام :ما كَلَّمَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله العِبادَ بِكُنهِ عَقلِهِ قَطُّ . قالَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله : إنّا مَعاشِرَ الأَنبِياءِ اُمِرنا أن نُكَلِّمَ النّاسَ عَلى قَدرِ عُقولِهِم . ^۳

۴۹۲۸.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :لَيسَ كُلُّ العِلمِ يَستَطيعُ صاحِبُ العِلمِ أن يُفَسِّرَهُ لِكُلِّ النّاسِ ؛ لِأَنَّ مِنهُمُ القَوِيَّ وَ الضَّعيفَ ، و لِأَنَّ مِنهُ ما يُطاقُ حَملُهُ و مِنهُ ما لا يُطاقُ حَملُهُ ، إلاّ مَن يُسَهِّلُ اللّهُ لَهُ حَملَهُ و أعانَهُ عَلَيهِ مِن خاصَّةِ أولِيائِهِ . ^۴

۴۹۲۵.امام على عليه السلام :آيا دوست داريد كه خدا و رسولش مورد تكذيب قرار گيرند؟ براى مردم آنچه را مى پذيرند ، بازگو كنيد و از گفتن آنچه انكارش مى كنند ، پرهيز نماييد.

۴۹۲۶.دعائم الإسلام :امام صادق عليه السلام ـ به اصحاب خود كه به گردش اجتماع كرده بودند ـ فرمود : «براى مردم ، آنچه را مى پذيرند ، بازگو كنيد و آنچه را انكار مى كنند ، وا گذاريد . آيا دوست داريد كه خدا و رسولش مورد دشنام قرار گيرند؟». گفتند : چگونه خدا و رسولش دشنام مى شوند؟ فرمود : «وقتى شما چيزى را كه انكارش مى كنند براى آنها بازگو مى كنيد ، مى گويند : خداوند ، گوينده اين گفتار را لعنت كند! ، در حالى كه خداوند عزّ و جلّ و رسول او آن را گفته اند».

۴۹۲۷.امام صادق عليه السلام :رسول خدا هرگز با مردم با ژرفاى عقل خود ، سخن نگفته است. رسول خدا فرموده است : «ما جمعيت پيامبران ، فرمان گرفته ايم كه با مردم به اندازه عقلشان سخن گوييم».

۴۹۲۸.امام على عليه السلام :هر علمى چنان نيست كه صاحب آن بتواند آن را براى تمام مردم تبيين كند ؛ زيرا برخى از مردم [در عقل ]قوى و برخى ضعيف اند ، و برخى دانش ها قابل تحمّل و بعضى غير قابل تحمّل اند، مگر براى آن كه از اولياى مخصوص خداوند باشد كه خدا شنيدن آن را برايش آسان كند و او را در اين كار ، كمك رساند.

۴۹۲۱.عنه عليه السلامـ فِي الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَيهِ ـ: لا تُحَدِّث بِالعِلمِ السُّفَهاءَ فَيُكَذِّبوكَ ، و لاَ الجُهّالَ فَيَستَثقِلوكَ ، و لكِن حَدِّث بِهِ مَن يَتَلَقّاهُ مِن أهلِهِ بِقَبولٍ و فَهمٍ ؛ يَفهَمُ عَنكَ ما تَقولُ ، و يَكتُمُ عَلَيكَ ما يَسمَعُ ؛ فَإِنَّ لِعِلمِكَ عَلَيكَ حَقّا كَما أنَّ عَلَيكَ في مالِكَ حَقّا ؛ بَذلُهُ لِمُستَحِقِّهِ ، و مَنعُهُ عَن غَيرِ مُستَحِقِّهِ . ^۱

۴۹۲۲.عنه عليه السلامـ فِي الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَيهِ ـ: اِحتَرِس مِن ذِكرِ العِلمِ عِندَ مَن لا يَرغَبُ فيهِ ، و مِن ذِكرِ قَديمِ الشَّرَفِ عِندَ مَن لا قَديمَ لَهُ ؛ فَإِنَّ ذلِكَ مِمّا يُحقِدُهُما عَلَيكَ . ^۲

۴۹۲۳.عنه عليه السلام :إنَّ الحُكَماءَ ضَيَّعُوا الحِكمَةَ لَمّا وَضَعوها عِندَ غَيرِ أهلِها . ^۳

1034

مُراعاةُ طاقَةِ المُخاطَبِ

۴۹۲۴.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :لا تُحَدِّثُوا النّاسَ بِما لا يَعرِفونَ ؛ أ تُحِبّونَ أن يُكَذَّبَ اللّهُ و رَسولُهُ ؟ ! ^۴

۴۹۲۱.امام على عليه السلامـ در حكمت هاى منسوب به ايشان ـفرمود : دانش را براى سفيهان بازگو مكن كه تو را تكذيب مى كنند ، و براى نادانان بازگو مكن كه در پذيرش آن سنگينى مى كنند ؛ بلكه براى كسى بازگو كن كه شايسته آن باشد و آن را از روى فهميدن پذيرا باشد، آنچه را به او مى گويى ، بفهمد، و آنچه را از تو مى شنود ، كتمان كند ؛ زيرا دانش تو بر تو حقّى دارد ، همان گونه كه مالت بر تو حقّى دارد ، كه بايد آن را به مستحقّ آن ببخشى ، و از آن كه استحقاق آن را ندارد ، ممانعت نمايى.

۴۹۲۲.امام على عليه السلامـ چنان كه در حكمت هاى منسوب به ايشان آمده ـفرمود : از ياد كردِ علم نزد آن كه بدان اشتياق ندارد ، بپرهيز ، و از ياد كردِ آن كه داراى شرافت ديرينه است ، نزد آن كه در شرافتْ ديرينه اى ندارد ، اجتناب كن كه باعث كينه جويى او نسبت به تو مى شود.

۴۹۲۳.امام على عليه السلام :حكيمان ، چون حكمت را به نااهل آن سپردند ، آن را ضايع كردند.

1034

مراعات توان مخاطب

۴۹۲۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :براى مردم آنچه را نمى دانند ]و نمى پذيرند] ، بازگو نكنيد . آيا دوست داريد كه خدا و رسولش مورد تكذيب قرار گيرند؟