۵۱۴۷.الإمامُ الرِّضا عليه السلام :بصُنْعِ اللّهِ يُسْتَدلُّ علَيهِ ، و بالعُقولِ يُعتَقَدُ مَعرِفَتُهُ ، و بالفِطْرَةِ تَثْبُتُ حُجَّتُهُ . ^۱

۵۱۴۸.الإمامُ العسكريُّ عليه السلامـ في تفسيرِ البَسْملَةِ ـ: اللّهُ هُو الّذي يَتألَّهُ إلَيهِ عِندَ الحَوائجِ و الشَّدائدِ كُلُّ مَخْلوقٍ عِندَ انْقِطاعِ الرَّجاءِ مِن كُلِّ مَن هُوَ دُونَهُ ، و تَقَطُّعِ الأسْبابِ مِن جَميعِ مَن سِواهُ . يقولُ : بِسمِ اللّهِ ، أيْ أسْتَعينُ على اُموري كُلِّها باللّهِ الّذي لا تَحِقُّ العِبادَةُ إلاّ لَهُ ، المُغيثُ إذا اسْتُغيثَ ، و المُجيبُ إذا دُعِيَ ، و هُو ما قالَ رجُلٌ للصّادقِ عليه السلام : يا ابنَ رسولِ اللّهِ ، دُلَّني على اللّهِ، ما هُو ؟ فَقدْ أكْثَرَ علَيَّ المُجادِلونَ و حَيَّروني ، فقالَ لَهُ : يا عبدَ اللّهِ ، هَل رَكِبْتَ سَفينَةً قَطُّ ؟ قالَ : نَعَم . قالَ : فهَل كُسِرَ بِكَ حَيثُ لا سَفينَةَ تُنْجيكَ و لا سِباحَةَ تُغْنيكَ ؟ قالَ : نَعَم . قالَ : فهَلْ تَعَلّقَ قَلبُكَ هُنالِكَ أنّ شَيئا مِن الأشْياءِ قادِرٌ على أنْ يُخَلِّصَكَ مِن وَ رْطَتِكَ ؟ فقالَ : نَعَم . قالَ الصّادقُ عليه السلام : فذلِكَ الشّيءُ هُو اللّهُ القادِرُ على الإنْجاءِ حَيثُ لا مُنْجيَ ، و على الإغاثَةِ حَيثُ لا مُغِيثَ . ^۲

۵۱۴۷.امام رضا عليه السلام :از آفرينش خدا، به وجود او پى برده مى شود و با خردها شناخته مى شود و با فطرت ، برهان بر وجود او ثابت مى شود.

۵۱۴۸.امام عسكرى عليه السلامـ در تفسير «بسم اللّه الرحمن الرحيم» ـفرمود : اللّه هموست كه هر مخلوقى در نيازها و گرفتاريها وقتى اميدش از همه ، جز او قطع مى شود و رشته هر سببى جز او بريده مى گردد ، به وى روى مى آورد . مى گويى : بسم اللّه . يعنى در همه كارهايم از خدايى كمك مى گيرم كه عبادت و پرستش سزاوار جز او نيست و هرگاه فرياد خواهى شود به فرياد مى رسد و هرگاه خوانده شود اجابت مى كند . اين همان نكته اى است كه مردى به امام صادق عليه السلام عرض كرد : يا بن رسول اللّه ! مرا به وجود خدا راهنمايى كن كه مجادله گران بر من هجوم آورده سرگشته و حيرانم كرده اند . امام صادق عليه السلام به او فرمود : اى بنده خدا ! آيا هرگز كشتى سوار شده اى؟ عرض كرد : آرى . فرمود : آيا پيش آمده كه كشتى بشكند و در آن جا نه كشتى ديگرى باشد كه تو را برهاند و نه شنا كردن كارساز باشد؟ عرض كرد : آرى. فرمود : آيا در آن هنگام دلت متوجه موجودى شده است كه مى تواند تو را از هلاك نجات دهد؟ عرض كرد : آرى . امام صادق عليه السلام فرمود : آن موجود همان خداى توانايى است كه آن جا كه هيچ نجات دهنده ديگرى نيست نجات مى دهد و آن جا كه فريادرسى نيست به فرياد مى رسد .

1083

الدَّليلُ الثَّانِي على إثباتِ الصَّانِعِ

المعرفةُ الفطريَّةُ (2)

الكتاب :

وَ إِذَا مَسَّ الاْءِنْسَانَ الضُّرُّ دَعَانَا لِجَنْبِهِ أَوْ قَاعِدا أَوْ قَائِما فَلَمّا كَشَفْنا عَنْهُ ضُرَّهُ مَرَّ كَأَنْ لَمْ يَدْعُنا إِلَى ضُرٍّ مَسَّهُ كَذلِكَ زُيِّنَ لِلْمُسْرِفِينَ ما كانُوا يَعْمَلُونَ» . ^۱

وَ إِذَا مَسَّ النَّاسَ ضُرٌّ دَعَوْا رَبَّهُمْ مُنِيبِينَ إِلَيْهِ ثُمَّ إِذَا أَذَاقَهُمْ مِنْهُ رَحْمَةً إِذَا فَرِيقٌ مِنْهُمْ بِرَبِّهِمْ يُشْرِكُونَ» . ^۲

وَ إِذَا مَسَّ الاْءِنْسَانَ ضُرٌّ دَعَا رَبَّهُ مُنِيبا إِلَيْهِ ثُمَّ إِذَا خَوَّلَهُ نِعْمَةً مِنْهُ نَسِيَ ما كانَ يَدْعُوا إِلَيْهِ مِن قَبْلُ وَ جَعَلَ للّهِِ أَنْدَادا لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِهِ قُلْ تَمَتَّعْ بِكُفْرِكَ قَلِيلاً إِنَّكَ مِنْ أَصْحابِ النَّارِ» . ^۳

الحديث :

۵۱۴۶.الإمامُ عليٌّ عليه السلامـ في تَفسيرِ«اللّه » ـ: هُو الّذي يَتَألَّهُ إلَيهِ عِندَ الحَوائجِ و الشَّدائدِ كُلُّ مَخْلوقٍ عِندَ انْقِطاعِ الرَّجاءِ مِن جَميعِ مَن هُو دُونَهُ ، و تَقَطُّعِ الأسْبابِ مِن كُلِّ مَن سِواهُ ، و ذلكَ أنَّ كُلَّ مُتَرَئّسٍ في هذهِ الدُّنيا و مُتَعَظِّمٍ فيها و إنْ عَظُمَ غَناؤهُ و طُغْيانُهُ و كثُرَتْ حَوائجُ مَن دُونَهُ إلَيهِ فإنّهُم سَيَحْتاجونَ حَوائجَ لا يَقْدِرُ علَيها هذا المُتَعاظِمُ . و كذلكَ هذا المُتَعاظِمُ يَحتاجُ حَوائجَ لا يَقْدِرُ علَيها ، فَينْقَطِعُ إلى اللّهِ عِندَ ضَرورَتِهِ و فاقَتِهِ ، حتّى إذا كُفِيَ هَمَّهُ عادَ إلى شِرْكِهِ . ^۴

1083

دليل دوم بر اثبات وجود خدا

شناخت فطرى (2)

قرآن :

«چون به آدمى گزندى رسد، [در همه حال] ما را به دعا مى خواند چه بر پهلو خفته باشد و چه نشسته يا ايستاده. و چون آن گزند را از او دور سازيم، چنان مى گذرد كه گويى ما را براى دفع آن گزندى كه به او رسيده بود هرگز نخوانده است . اعمال اسرافكاران، اينچنين در نظرشان آراسته شده است» .

«چون به آدميان زيانى رسد، پروردگارشان را بخوانند و به درگاه او توبه كنند و چون رحمت خويش را به آنها بچشاند گروهى از آنان به پروردگارشان شرك مى آورند» .

«چون به آدمى گزندى رسد، به پروردگارش روى مى آورد و او را مى خواند ، آن گاه چون به او از جانب خود نعمتى بخشد همه آن دعاها را كه پيش از اين كرده بود از ياد مى برد و براى خدا همتايانى قرار مى دهد تا [خود و ديگران را ]گمراه كند . بگو : اندكى از كفرت بهره مند شو ، كه تو از دوزخيان خواهى بود» .

حديث :

۵۱۴۶.امام على عليه السلامـ در تفسير «اللّه » ـفرمود : او كسى است كه هر مخلوقى در هنگام نيازها و گرفتاريها ، وقتى اميدش از همه كس قطع مى شود و رشته همه سببها ، جز او ، بريده مى گردد، به وى روى مى آورد ؛ چه آن كه هر انسانى هر چند در اين دنيا خود را رئيس بخواند و بزرگ بداند و بى نيازى و گردن فرازييش بسيار باشد و ديگران به او نياز فراوان داشته باشند، همين نيازمندان نيازهايى برايشان پيدا خواهد شد كه آن شخص، قادر به بر آوردن آنها نيست و براى خود همين شخص نيز نيازهايى پيش مى آيد كه توان بر آوردن آنها را ندارد. پس، هنگام ضرورت و نيازمندى، به خدا روى مى آورد، اما همين كه نيازش برآورده شود، دوباره ره شرك مى پويد .