1154

التَّحذيرُ مِن مَخافَةِ غَيرِ اللّهِ

الكتاب :

إِنَّمَا ذلِكُمُ الشَّيْطَانُ يُخَوِّفُ أَوْلِيَاءَهُ فَلاَ تَخَافُوهُمْ وَ خَافُونِ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ» . ^۱

الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالاَتِ اللّهِ وَ يَخْشَوْنَهُ وَ لا يَخْشَوْنَ أَحَدا إِلاَّ اللّهَ وَ كَفَى بِاللّهِ حَسِيبا» . ^۲

(انظر) المائدة : 44 .

الحديث :

۵۴۸۶.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :ما سلّطَ اللّهُ على ابنِ آدَمَ إلاّ مَن خافَهُ ابنُ آدَمَ ، و لَو أنّ ابنَ آدَمَ لَم يَخَفْ إلاّ اللّهَ ما سَلّطَ اللّهُ علَيهِ غَيرَهُ و لا وُكِلَ ابنُ آدَمَ إلاّ إلى مَن رَجاهُ ، و لَو أنّ ابنَ آدَمَ لَم يَرْجُ إلاّ اللّهَ ما وُكِلَ إلى غَيرِهِ . ^۳

1154

بر حذر داشتن از ترسيدن از غير خدا

قرآن :

«آن شيطان است كه در دل دوستان خود بيم مى افكند. اگر ايمان آورده ايد از آنها مترسيد ، از من بترسيد» .

«كسانى كه پيامهاى خدا را مى رسانند و از او مى ترسند و از هيچ كس جز او نمى ترسند ، خدا براى حسابرسى اعمالشان كافى است ».

حديث :

۵۴۸۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند بر آدمى مسلّط نكرد مگر كسى را كه آدمى از او مى ترسد . اگر آدمى از كسى جز خدا نمى ترسيد خداوند جز خود كسى را بر او مسلط نمى كرد . و آدمى وا گذار نشد مگر به كسى كه به او اميد بست . اگر آدمى جز به خدا اميد نمى بست به غير خدا وا گذار نمى شد.

۵۴۸۴.الإمامُ الكاظمُ عليه السلام :إنّ اللّهَ ......... لَم يُؤمِنِ الخائفينَ بقَدْرِ خَوفِـهِم ، و لكنْ آمَنَهُـم بقَـدْرِ كَرَمِهِ و جُودِهِ . ^۱

1153

أنواعُ الخَوفِ

۵۴۸۵.الخصال :أنواعُ الخَوفِ خَمسةٌ : خَوفٌ ، و خَشْيَةٌ ، و وَجَلٌ ، و رَهْبَةٌ ، و هَيْبَةٌ . فالخَوفُ للعاصينَ ، و الخَشْيَةُ للعالِمينَ ، و الوَجَلُ للمُخْبِتينَ ، و الرَّهْبَةُ للعابِدينَ ، و الهَيْبَةُ للعارِفينَ . أمّا الخَوفُ فلأجْلِ الذُّنوبِ قالَ اللّهُ عزّ و جلّ : «و لِمَنْ خافَ مَقامَ ربِّهِ جَنّتانِ» . ^۲ و الخَشْيَةُ لأجْلِ رُؤيَةِ التَّقْصيرِ ، قالَ اللّهُ عزّ و جلّ : «إنَّما يَخْشَى اللّهَ مِن عِبادِهِ العُلَماءُ» . ^۳ و أمّا الوَجَلُ فلأجْل تَرْكِ الخِدْمَةِ ، قالَ اللّهُ عزّ و جلّ : «الّذينَ إذا ذُكِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلوبُهُم» . ^۴ و الرَّهْبَةُ لرؤيَةِ التَّقْصيِر ، قالَ اللّهُ عزّ و جلّ : «و يَدْعُونَنا رَغَبا و رَهَبا» . ^۵
و الهَيْبَةُ لأجْلِ شَهادَةِ الحقِّ عِندَ كَشْفِ الأسْرارِ ؛ أسْرارِ العارِفينَ ، قالَ اللّهُ عزّ و جلّ : «و يُحَذِّرُكُمُ اللّهُ نَفْسَهُ»^۶ يُشيرُ إلى هذا المَعنى . ^۷

۵۴۸۴.امام كاظم عليه السلام :خداوند ......... ترسندگان را نه به اندازه خوف و ترس آنان ، بلكه به اندازه كرم و بخشندگى خود [از عذاب ]ايمن مى گرداند .

1153

انواع ترس

۵۴۸۵.الخصال :ترس پنج گونه است : خوف ، خشيت ، وَجَل ، رَهْبت ، و هيبت . خوف از آنِ گنهكاران است ، خشيت ويژه دانشمندان ، وَجَل از آنِ فروتنان و خاشعان، رهبت از آنِ عابدان ، و هيبت از آنِ عارفان. اما خوف، به خاطر گناهان است، خداوند متعال فرموده است: «و براى كسى كه از مقام پروردگارش بترسد دو بهشت است» و خشيت، به سبب مشاهده تقصير است، خداوند عزّ و جلّ فرموده است : «از ميان بندگان خدا تنها دانشمندان از او مى ترسند» و وَجَل، به سبب ترك خدمت است ، خداوند عزّ و جلّ فرموده است: «آنان كه چون ياد خدا شود، دلهايشان ترسان گردد»، و رهبت، به خاطر مشاهده تقصير است، خداوند عزّ و جلّ فرموده است : «از روى اميد و بيم ما را مى خوانند» و هيبت، به سبب مشاهده حقّ در هنگام كشف اسرار ، [يعنى ]اسرار عارفان مى باشد، خداوند عزّ و جلّ فرموده است : «خداوند شما را از خويش بر حذر مى دارد» كه اشاره به همين معنا دارد .