۳۹۹۸.عنه صلى الله عليه و آلهـ لأبي ذرّ الغفاريّ ـ: يا أبا ذرٍّ ، حاسِبْ نَفْسَكَ قَبلَ أنْ تُحاسَبَ ، فإنَّهُ أهْوَنُ لِحِسابِكَ غَدا ، وزِنْ نَفْسَكَ قَبلَ أنْ تُوزَنَ ، و تَجَهَّزْ للعَرْضِ الأكْبَرِ يَومَ تُعْرَضُ لا يَخْفى على اللّهِ خافِيَةٌ . ^۱

۳۹۹۹.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :فحاسِبوا أنْفُسَكُم قَبلَ أنْ تُحاسَبوا ، فإنَّ أمْكِنَةَ القِيامَةِ خَمْسونَ مَوْقِفا ، كُلُّ مَوقِفٍ مَقامُ ألْفِ سَنَةٍ ، ثُمَّ تَلا هذهِ الآيةَ : «فِي يَوْمٍ كانَ مِقْدارُهُ خَمْسِينَ ألْفَ سَنَةٍ»^۲ . ^۳

833

لُزومُ مُحاسَبَةِ النّفسِ في كُلِّ يَومٍ

۴۰۰۰.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :ما أحَقَّ الإنْسانَ أنْ تَكونَ لَهُ ساعةٌ لا يَشْغَلُهُ شاغِلٌ ، يُحاسِبُ فيها نَفْسَهُ ، فيَنْظُرُ فيما اكْتَسَبَ لَها و علَيها في لَيلِها و نَهارِها! ^۴

۴۰۰۱.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :حقٌّ على كلِّ مُسلمٍ يَعْرِفُنا أنْ يَعْرِضَ عَمَلَهُ في كُلِّ يَومٍ و لَيلةٍ على نَفْسِهِ ، فيَكونَ مُحاسِبَ نَفْسِهِ ، فإنْ رأى حَسَنةً اسْتَزادَ مِنها ، و إنْ رأى سَيّئةً اسْتَغْفَر مِنها ، لِئلاّ يَخْزى يَومَ القِيامَةِ . ^۵

۳۹۹۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ به ابو ذر غفارى فرمود ـ: اى ابوذر! پيش از آن كه حسابرسى شوى، تو خود به حساب خويش برس ، كه اين كار حسابرسى فرداى [قيامت ]تو را آسان مى سازد ؛ و پيش از آن كه اعمالت سنجيده شود، خود اعمالت را بسنج و براى آن حسابرسى بزرگ ، آماده شو، روزى كه اعمالت بررسى مى شود و هيچ امر پوشيده اى بر خداوند پوشيده نيست .

۳۹۹۹.امام صادق عليه السلام :از نفْسهاى خود حساب بكشيد، پيش از آن كه از شما حساب بكشند؛ زيرا در قيامت، پنجاه موقف [حسابرسى ]است و توقف در هر موقفى هزار سال به درازا مى كشد. امام عليه السلام سپس اين آيه را تلاوت كرد: «در روزى كه اندازه آن پنجاه هزار سال است».

833

ضرورت محاسبه هر روز نفْس

۴۰۰۰.امام على عليه السلام :چه سزاوار است كه انسان ساعتى از روز را فقط به حسابرسى نفْس خود اختصاص دهد و ببيند كه در شبانه روز چه كارهايى به سود يا زيان خود انجام داده است.

۴۰۰۱.امام صادق عليه السلام :بر هر مسلمانى كه نسبت به ما معرفت دارد، لازم است در هر شبانه روز، عمل خود را بررسى كند و حسابرس نفْس خويش باشد . اگر ديد كار خوبى انجام داده است، به دنبال بيشتر از آن باشد و اگر ديد كار بدى از او سر زده است، استغفار كند، تا در روز رستاخيز سرشكسته و رسوا نشود.

۳۹۹۵.بحار الأنوار :في الزَّبورِ : ابنَ آدمَ ، جُعِلَتْ لَكُمُ الدُّنيا دَلائلَ على الآخِرَةِ، و إنَّ الرّجُلَ مِنكُم يَسْتأجِرُ الرّجُلَ فيَطْلُبُ حِسابَهُ فَتُرْعَدُ فَرائصُهُ مِن أجْلِ ذلكَ ، و لَيسَ يَخافُ عُقوبَةَ النّارِ ، و أنْتُم مُكْثِرونَ التَّمَرُّدَ . ^۱

832

حاسِبوا قَبلَ أن تُحاسَبوا

الكتاب :

لِلّهِ مَا فِي السَّماوَاتِ وَ مَا فِي الْأرْضِ وَ إِنْ تُبْدُوا مَا فِي أَنْفُسِكُمْ أَوْ تُخْفُوهُ يُحَاسِبْكُمْ بِهِ اللّهُ فَيَغْفِرُ لِمَنْ يَشَاءُ وَ يُعَذِّبُ مَنْ يَشَاءُ وَ اللّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ» . ^۲

الحديث :

۳۹۹۶.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :حاسِبوا أنْفُسَكُم قَبلَ أنْ تُحاسَبوا ، و زِنوها قَبلَ أنْ تُوزَنوا ، و تَجَهَّزوا للعَرْضِ الأكْبَرِ . ^۳

۳۹۹۷.عنه صلى الله عليه و آله :حاسِبوا أنْفُسَكُم قَبلَ أنْ تُحاسَبوا ، و مَهِّدوا لها قَبلَ أنْ تُعذَّبوا ، و تَزَوَّدوا للرّحيلِ قَبلَ أنْ تُزْعَجوا ، فإنَّما هُو مَوقِفُ عَدْلٍ ، و اقْتِضاءُ حَقٍّ ، و سُؤالٌ عن واجِبٍ ، و قَد أبْلَغَ في الإعْذارِ مَن تَقَدّمَ بالإنذْارِ . ^۴

۳۹۹۵.بحار الأنوار :در زبور آمده است : اى فرزند آدم ! دنيا را براى شما نشانه هايى بر آخرت قرار دادم . [چرا ]وقتى يكى از شما مردى را به كار مى گيرد و سپس او حسابش را از صاحب كار مى طلبد، عضلات بدنش به لرزه در مى آيد ، ولى از كيفر آتش نمى ترسد، در حالى كه شما بسيار نافرمانى مى كنيد .

832

به حساب خود برسيد پيش از آن كه به حسابتان برسند

قرآن :

«آنچه در آسمانها و زمين است از آن خداست . اگر آنچه درون خود داريد آشكار سازيد يا پنهان داريد خداوند به حساب آن مى رسد ، پس هركه را خواهد ببخشد و هركه را خواهد عذاب كند و خدا بر هر كارى تواناست» .

حديث :

۳۹۹۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :پيش از آن كه مورد حسابرسى قرار گيريد، خود به حساب نفستان برسيد و پيش از آن كه سنجيده شويد، خود نفستان را در ترازوى سنجش بگذاريد و براى آن حسابرسى بزرگ آماده شويد.

۳۹۹۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :پيش از آن كه حسابرسى شويد، به حساب نفْس خود برسيد و پيش از آن كه عذاب شويد، نفستان را آماده كنيد و پيش از آن كه [خواه ناخواه ]بُرده شويد، ره توشه سفر برداريد ، كه آن جا جايگاه عدالت است و مطالبه حقّ و سؤال از واجبات و وظايف. پس آن كه پيشاپيش هشدار داد كاملاً معذور است .