۴۰۳۶.تفسير العياشي عن حماد بن عثمان :ان أبا عبد اللّه عليه السلام قال لِرجُلٍ شَكاهُ بعضُ إخوانِهِ : ما لِأخيكَ فُلانٍ يَشْكوكَ ؟ فقالَ : أ يَشْكوني أنِ اسْتَقْصَيْتُ حَقّي ؟!
قالَ : فجَلسَ مُغْضَبا،ثُمَّ قالَ : كأنَّكَ إذا اسْتَقْصَيْتَ لَم تُسِئْ؟! أ رأيتَ ما حكى اللّهُ تباركَ و تعالى : «و يَخافونَ سُوءَ الحِسابِ» ، أخافوا أنْ يَجورَ علَيهِم ؟! لا و اللّهِ، ما خافوا إلاّ الاسْتِقْصاءَ، فسَمّاهُ اللّهُ سُوءَ الحِسابِ ، فمَنِ اسْتَقْصى فَقَد أساءَ . ^۱

(انظر) وسائل الشيعة : 13 / 100 باب 16 .

843

مَن يُحاسَبُ حِسابا يَسيرا

الكتاب :

فَأَمّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ * فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابا يَسِيرا» . ^۲

۴۰۳۶.تفسير عياشىـ به نقل از حماد بن عثمان ـ: امام صادق عليه السلام به مردى كه يكى از برادرانش،از او شكوه كرده بود فرمود : چرا فلان برادرت از تو شكايت دارد ؟ عرض كرد : آيا از اين كه تمام حقّ خود را از او خواسته ام شكايت دارد؟!
حضرت با عصبانيت نشست و آن گاه فرمود : خيال مى كنى اين كه تمام حقّت را از او خواسته اى كار بدى نيست ؟ آيا وقتى خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد : «و از سختى حسابرسى مى ترسند» ترسشان از اين است كه خدا به آنها ستم كند ؟ نه به خدا، ترس آنها جز از حسابرسى مو شكافانه نيست، كه خداوند آن را حسابرسى سخت و سنگين ناميده است ؛ پس هر كه تمام حقّ خود را بخواهد بد كرده است .

843

كسانى كه آسان حسابرسى مى شوند

قرآن :

«هر كس نامه اعمالش به دست راستش داده شود ، آسان حسابرسى خواهد شد» .

۴۰۳۴.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :و النّاسُ يَومَئذٍ على طَبَقاتٍ و مَنازِلَ، فمِنهُم مَن يُحاسَبُ حِسابا يَسيرا و يَنْقَلِبُ إلى أهْلِهِ مَسْرورا ، و مِنهُمُ الّذينَ يَدخُلونَ الجَنّةَ بغَيرِ حِسابٍ ؛ لأنَّهُم لَم يَتَلَبّسوا مِن أمْرِ الدُّنيا بشَيءٍ ، و إنّما الحِسابُ هُناكَ على مَن تَلَبّسَ بها هاهُنا ، و مِنهُم مَن يُحاسَبُ على النَّقِيرِ و القِطْميرِ و يَصيرُ إلى عَذابِ السَّعيرِ . ^۱

842

سوءُ الحِسابِ

الكتاب :

لِلَّذِينَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمُ الْحُسْنَى وَ الَّذِينَ لَمْ يَسْتَجِيبُوا لَهُ لَوْ أَنَّ لَهُمْ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعا وَ مِثْلَهُ مَعَهُ لاَفْتَدَوا بِهِ أُولئِكَ لَهُمْ سُوءُ الْحِسَابِ وَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ الْمِهَادُ» . ^۲

وَ الَّذِينَ يَصِلُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ وَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ يَخَافُونَ سُوءَ الْحِسَابِ» . ^۳

الحديث :

۴۰۳۵.الإمامُ الصّادقُ عليه السلامـ في قولهِ تعالى :«و يَخافُونَ سُوءَ الحِسابِ»ـ: يُحْسَبُ علَيهِمُ السّيّئاتُ و يُحْسَبُ لَهُمُ الحَسَناتُ، و هُو الاسْتِقْصاءُ . ^۴

۴۰۳۴.امام على عليه السلام :در آن روز مردم چند گروهند : برخى از آنان مختصرى حسابرسى مى شوند و شادمان نزد خانواده خود برمى گردند ، برخى بدون حسابرسى وارد بهشت مى شوند ؛ زيرا هيچ آلودگى دنيوى ندارند ؛ كسى در آن جا حسابرسى مى شود كه در اين جا به دنيا آلوده شده باشد ؛ بعضى هم درباره گودى زير هسته خرما و پوست نازك بين خرما و هسته آن (درباره كمترين جزئيات اعمالشان) باز خواست و به عذاب آتش شعله ور گرفتار مى شوند .

842

حسابرسى سخت و شديد

قرآن :

«براى آنان كه دعوت پروردگارشان را پذيرفتند پاداش نيكويى است . و كسانى كه دعوت او را نپذيرفته اند ، اگر هر آنچه را كه بر روى زمين است و همانند آن را داشته باشند ، فدا دهند ، آنان به سختى باز خواست خواهند شد و مكانشان جهنم است و بد جايگاهى است» .

«و آنان كه آنچه را خداوند به پيوند دادن آن فرمان داده است پيوند مى دهند و از پروردگارشان مى ترسند و از سختى حسابرسى بيم دارند».

حديث :

۴۰۳۵.امام صادق عليه السلامـ درباره آيه «و از سختى حسابرسى بيم دارند» ـفرمود : بديها و خوبيهايشان به طور دقيق و كامل حسابرسى مى شود .