۵۸۱۳.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :الدَّاعي بلا عَمَلٍ كالرّامِي بِلاَ وَتَرٍ . ^۱

۵۸۱۴.عنه صلى الله عليه و آله :يَكْفِي مِن الدُّعاءِ مَعَ البِرِّ ما يَكفِي الطعامَ مِن المِلْحِ . ^۲

۵۸۱۵.الإمامُ عليٌّ عليه السلامـ لَمّا سُئلَ عن قولِ اللّهِ تَعالى:«أُدْعُونِي أسْتَجِبْ لَكُم»^۳فما بالُنا نَدعو فلا نُجابُ ؟ ـ: لأنَّ قُلوبَكُم خانَتْ بِثَماني خصالٍ : أوّلُها أنَّكُم عَرَفتُمُ اللّهَ فلَم تُؤَدُّوا حَقَّهُ كما أوجَبَ علَيكُم، فما أغنَتْ عنكُم مَعرِفَتُكُم شَيئا ......... فأيُّ دُعاءٍ يُستَجابُ لَكُم مَع هذا و قد سَدَدْتُم أبوابَهُ و طُرُقَهُ؟! ^۴

۵۸۱۶.الإمامُ الصّادقُ عليه السلامـ أيضا ـ: لأنّكُم لا تَفونَ للّهِِ بِعَهْدِهِ و أنّ اللّهَ يقولُ : «أوْفُوا بِعَهْدِي أُوْفِ بِعَهْدِكُم» ، و اللّهِ لَو وَفَيْتُم للّهِِ لَوَفى اللّهُ لَكُم . ^۵

۵۸۱۷.عنه عليه السلام :إنَّ العبدَ إذا دَعا اللّهَ تَبارَكَ و تَعالى بِنِيَّةٍ صادِقَةٍ و قَلبٍ مُخلِصٍ اُستُجِيبَ لَهُ بعدَ وَفائهِ بِعَهدِ اللّهِ عزّ و جلّ ، و إذا دَعا اللّهَ عزّ و جلّ لِغَيرِ نِيَّةٍ و إخلاصٍ لم يُستَجَبْ لَهُ ، أ لَيسَ اللّهُ تَعالى يقولُ : «وَ أوْفُوا بِعَهْدِي اُوفِ بِعَهْدِكُم» ؟ فَمَن وَفَى اُوفِيَ لَه . ^۶

۵۸۱۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :كسى كه دعا كند و عمل نكند ، مانند كسى است كه با كمانِ بى زه، تير اندازد .

۵۸۱۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :به مقدارى كه نمك براى غذا لازم است، دعا كردن با كار نيك لازم است.

۵۸۱۵.امام على عليه السلامـ در پاسخ به اين سؤال كه خداوند فرموده است : «مرا بخوانيد ، اجابتتان مى كنم»، پس، چرا دعا مى كنيم ولى دعايمان اجابت نمى شود ـفرمود : زيرا دلهاى شما هشت خيانت كرده است : نخستين آنها اين است كه شما خدا را شناختيد اما حقّ او را چنان كه بر شما واجب كرده است ادا نكرديد ؛ بنا بر اين ، شناخت شما به كارتان نيامد . . . وقتى درها و راههاى دعا را بسته ايد چه دعايى از شما مستجاب مى شود؟!

۵۸۱۶.امام صادق عليه السلامـ نيز در پاسخ به همين پرسش ـفرمود : زيرا شما به عهد و پيمان خدا وفا نمى كنيد . خداوند مى فرمايد : «به عهد من وفا كنيد به عهد شما وفا مى كنم» . به خدا قسم اگر به عهدتان با خدا وفا مى كرديد، خداوند به عهدش با شما وفا مى كرد .

۵۸۱۷.امام صادق عليه السلام :هرگاه بنده با نيّتى راست و درست، و دلى با اخلاص ، خداوند تبارك و تعالى را بخواند و به عهد خداوند عزّ و جلّ نيز وفا كند، دعايش مستجاب مى شود. اما اگر خداوند عزّ و جلّ را بدون نيّت و اخلاص بخواند، دعايش اجابت نشود . مگر نه اين كه خداوند متعال مى فرمايد : «به عهد من وفا كنيد، به عهد شما وفا مى كنم» ؟ پس كسى كه وفا كند، وفا بيند .

1206

أهَمُّ شَرائِطِ الاستِجابَةِ

1 ـ المعرفةُ

۵۸۰۹.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :يقولُ اللّهُ عزّ و جلّ : مَن سَألَني و هو يَعلَمُ أنّي أضُرُّ و أنفَعُ أستَجِيبُ لَهُ . ^۱

۵۸۱۰.الإمامُ الصّادقُ عليه السلامـ و قَد سَألَهُ قومٌ : نَدعو فلا يُستَجابُ لَنا ؟! ـ: لأنَّكُم تَدعونَ مَن لا تَعرِفونَهُ . ^۲

۵۸۱۱.عنه عليه السلامـ في قَولِهِ :«فَلْيَستَجِيبُوا لِي وَ لْيُؤْمِنُوا بِي»^۳ـ: يَعلَمُونَ أنِّي أقدِرُ عَلَى أنْ اُعطِيَهُم ما يَسألُونِّي . ^۴

(انظر) الدعاء : باب 1215 ، حديث 5938 .

2 ـ العملُ بما تقتضيهِ المعرفةُ

الكتاب :

يا بَنِي إِسْرائيلَ اذْكُرُوا نِعْمَتِيَ الَّتِي أنعَمْتُ عَلَيكُم وَ أوْفُوا بِعَهْدِي اُوفِ بِعَهْدِكُم و إيّايَ فارْهَبونِ» . ^۵

الحديث :

۵۸۱۲.بحار الأنوار :فِيما أوحَى اللّهُ إلى موسى عليه السلام : يا موسى ، اُدْعُني بِالقَلبِ النَّقِيِّ و اللِّسانِ الصّادقِ . ^۶

1206

مهمترين شرايط استجابت دعا

1 ـ شناخت

۵۸۰۹.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد : هر كس با آگاهى از اين نكته كه سود و زيان به دست من است ، از من چيزى بخواهد، اجابتش مى گويم .

۵۸۱۰.امام صادق عليه السلامـ در پاسخ به گروهى كه از ايشان پرسيدند : چرا ما دعا مى كنيم اما مستجاب نمى شود؟ ـفرمود : چون كسى را مى خوانيد كه نمى شناسيدش.

۵۸۱۱.امام صادق عليه السلامـ درباره آيه: «پس ، دعوت مرا اجابت كنند و به من ايمان آورند» ـفرمود : يعنى بدانند كه من مى توانم آنچه را از من مى خواهند به آنان بدهم .

2 ـ عمل كردن به مقتضاى شناخت

قرآن :

«اى بنى اسرائيل ! نعمتى را كه به شما ارزانى داشتم ، به ياد بياوريد و به عهد من وفا كنيد تا به عهد شما وفا كنم و از من بترسيد» .

حديث :

۵۸۱۲.بحار الأنوار :خداوند متعال به موسى عليه السلام وحى فرمود كه: اى موسى! مرا با دل پاك و زبان راست بخوان .