۵۷۱۸.عنه عليه السلام :عُنوانُ العَقلِ مُداراةُ النّاسِ . ^۱

۵۷۱۹.عنه عليه السلام :مُداراةُ الرِّجالِ مِن أفضَلِ الأعمالِ . ^۲

۵۷۲۰.عنه عليه السلام :لَيسَ الحَكيمُ مَن لَم يُدارِ مَن لا يَجِدُ بُدّاً مِن مُداراتِهِ . ^۳

۵۷۲۱.الإمامُ الحسنُ عليه السلامـ عِندَ ما سُئلَ عن العَقلِ ـ: التَّجَرُّعُ لِلغُصَّةِ ، و مُداهَنَةُ الأعداءِ . ^۴

۵۷۲۲.الإمامُ الباقرُ عليه السلام :فِي التَّوراةِ مَكْتوبٌ فيما ناجَى اللّهُ عزّ و جلّ بِه موسَى بنَ عِمرانَ عليه السلام : يا موسى ، اُكتُمْ مَكتومَ سِرّي في سَريرَتِكَ ، و أظهِرْ في عَلانِيَتِكَ المُداراةَ عَنّي لِعَدُوّي و عَدُوِّكَ مِن خَلْقي ، و لا تَستَسِبَّ لي عِندَهُم بِإظهارِ مَكتومِ سِرّي فَتُشرِكَ عَدُوَّكَ و عَدُوّي في سَبّي . ^۵

۵۷۲۳.المحاسن عن أبي بَكرٍ الحَضرَميِّ:قالَ عَلقَمَةُ أخي لِأبي جَعفَرٍ عليه السلام : إنّ أبا بَكرٍ قالَ : يُقاتِلُ النّاسُ في عَليٍّ ، فَقالَ لي أبو جَعفَرٍ عليه السلام : إنّي أراكَ لَو سَمِعتَ إنسانا يَشتِمُ عَليّاً فاستَطَعتَ أن تَقطَعَ أنفَهُ فَعَلْتَ . قُلتُ : نَعَم ، قالَ : فَلا تَفعَلْ . ثُمَّ قالَ : إنّي لَأَسمَعُ الرَّجُلَ يَسُبُّ عَليّاً و أستَتِرُ مِنهُ بِالسّارِيَةِ ، فَإذا فَرَغَ أتَيتُهُ فَصافَحتُهُ . ^۶

۵۷۱۸.امام على عليه السلام :مدارا كردن با مردم، سر لوحه خِرد است .

۵۷۱۹.امام على عليه السلام :مدارا كردن با مردمان، از بهترين كارهاست .

۵۷۲۰.امام على عليه السلام :فرزانه نيست آن كه مدارا نكند با كسى كه چاره اى جز مدارا كردن با او نيست .

۵۷۲۱.امام حسن عليه السلامـ در پاسخ به اين سؤال كه : عقل چيست؟ ـفرمود : جام اندوه را جرعه جرعه نوشيدن و سازش و نرمى با دشمنان .

۵۷۲۲.امام باقر عليه السلام :از جمله نجواهاى خداوند عزّ و جلّ با موسى بن عمران كه در تورات نوشته شده است [اين است كه] : اى موسى! رازِ پنهانِ مرا در دل خويش نهان دار و در آشكار با دشمن من و دشمن خودت مدارا كن و با فاش كردن رازِ نهان من، باعث ناسزاگويى آنان به من مشو، كه در آن صورت در ناسزاگويى به من، با دشمن من و دشمن خودت شريك گشته اى .

۵۷۲۳.المحاسنـ به نقل از ابو بكر حضرمى ـ: برادرم علقمه به امام باقر عليه السلام عرض كرد كه من مى گويم : براى على، با مردم بايد جنگيد . امام باقر عليه السلام به من فرمود : به نظرم اگر تو بشنوى كه كسى على عليه السلام را دشنام مى دهد و بتوانى بينى اش را قطع كنى، اين كار را مى كنى. عرض كردم : آرى . حضرت فرمود : امّا اين كار را مكن . سپس فرمود : من مى شنوم كسى به على ناسزا مى گويد . از او در پناه ستونى پنهان مى شوم و چون ناسزا گوييهايش تمام شد ، پيش او مى روم و با وى دست مى دهم .

1194

المُداراةُ

۵۷۱۱.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :أمَرَني رَبّي بِمُداراةِ النّاسِ كَما أمَرَني بِأداءِ الفَرائضِ . ^۱

۵۷۱۲.عنه صلى الله عليه و آله :مُداراةُ النّاسِ نِصفُ الإيمانِ ، و الرِّفقُ بِهِم نِصفُ العَيشِ . ^۲

۵۷۱۳.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ الأنبِياءَ إنّما فَضَّلَهُمُ اللّهُ عَلى خَلْقِهِ بِشِدَّةِ مُداراتِهِم لِأعداءِ دِينِ اللّهِ ، و حُسنِ تَقِيَّتِهِم لِأجلِ إخوانِهِم في اللّهِ . ^۳

۵۷۱۴.عنه صلى الله عليه و آله :ثَلاثٌ مَن لَم يَكُن فِيه لِمَ يَتِمَّ لَهُ عَمَلٌ : وَرَعٌ يَحجُزُهُ عَن مَعاصِي اللّهِ ، و خُلُقٌ يُدارِي بِهِ النّاسَ ، و حِلْمٌ يَرُدُّ بِهِ جَهلَ الجاهِلِ . ^۴

۵۷۱۵.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :المُداراةُ أحمَدُ الخِلالِ . ^۵

۵۷۱۶.عنه عليه السلام :ثَمَرَةُ العَقلِ مُداراةُ النّاسِ . ^۶

۵۷۱۷.عنه عليه السلام :رَأسُ الحِكمَةِ مُداراةُ النّاسِ . ^۷

1194

مدارا كردن

۵۷۱۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :پروردگارم، همان گونه كه مرا به انجام واجبات فرمان داده ، به مدارا كردن با مردم نيز فرمان داده است .

۵۷۱۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :مدارا كردن با مردم نصف ايمان است و نرمى و مهربانى كردن با آنان نصف زندگى است .

۵۷۱۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند از اين رو پيامبران را بر ديگر مردمان برترى داد كه با دشمنان دين خدا بسيار با مدارا رفتار مى كردند و براى حفظ برادران همكيش خود، نيكو تقيه مى كردند .

۵۷۱۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :سه چيز است كه هر كس نداشته باشد هيچ عملى از او تمام و كامل نيست: پاكدامنى و ورعى كه او را از نافرمانى خدا بازدارد و خويى كه به سبب آن با مردم مدارا كند و بردبارى و حلمى كه به وسيله آن رفتار جاهلانه نادان را دفع كند.

۵۷۱۵.امام على عليه السلام :مدارا كردن، پسنديده ترين خصلت است .

۵۷۱۶.امام على عليه السلام :ميوه خرد مدارا كردن با مردم است .

۵۷۱۷.امام على عليه السلام :مدارا كردن با مردم، سرآمد حكمت است .