۱۰۵۹۶.الإمامُ الكاظمُ عليه السلامـ فيما كَتَبَ إلى مَن سَألَهُ عَنِ المَساكينِ الذين يَقعُدُونَ في الطُّرُقاتِ ـ: مَن تَصَدَّقَ على ناصِبٍ فَصَدَقَتُهُ علَيهِ لا لَهُ، لكنْ على مَن لا تَعرِفُ مَذهَبَهُ و حالَهُ فذلكَ أفضلُ و أكثَرُ ، و مِن بَعدُ فَمَن تَرَقَّقتَ علَيهِ و رَحِمتَهُ و لَم يُمكِنِ استِعلامُ ما هُو علَيهِ لَم يَكُن بالتَّصَدُّقِ علَيهِ بَأسٌ إن شاءَ اللّهُ . ^۱

(انظر) الزكاة : باب 1586.
الفقر : باب 3185 .
اليأس : باب 4173 .

2209

مَن لا تَحِلُّ الصَّدَقَةُ له

۱۰۵۹۷.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :إنّ الصَّدَقةَ لا تَحِلُّ لِغَنِيٍّ و لا لِذِي مِرَّةٍ سَوِيٍّ، إلاّ لِذِي فَقرٍ مُدقِعٍ أو غُرمٍ مُفظِعٍ، و مَن سَألَ الناسَ لِيُثرِيَ بهِ مالَهُ كانَ خَموشا في وَجهِهِ يَومَ القِيامَةِ و رَضْفا يَأكُلُهُ مِن جَهَنَّمَ، فَمَن شاءَ فَلْيُقِلَّ و مَن شاءَ فَلْيُكثِرْ . ^۲

۱۰۵۹۶.امام كاظم عليه السلامـ در پاسخ به نامه كسى كه از آن حضرت درباره كمك به گداهاى سر راه نشين پرسيده بود ـنوشت : هركه به ناصبى (دشمن اهل بيت) صدقه دهد، آن صدقه برايش گناه است نه ثواب ، اما اگر به كسى كه از مذهب و عقيده او خبر ندارى، صدقه بدهى ، بهتر و ثوابش بيشتر است . از اين گذشته، هر كس كه دلت به حالش سوخت و رحمت به او برانگيخته شد و آگاه شدن از مذهب و عقيده اش هم ممكن نشد، صدقه دادن به او اشكالى ندارد ، ان شاء اللّه .

2209

كسانى كه مستحق صدقه (زكات) نيستند

۱۰۵۹۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :صدقه (زكات) نه براى بى نياز و توانگر حلال است و نه براى كسى كه بدنى سالم و نيرومند دارد ، مگر براى كسى كه مبتلا به فقر خوار كننده، يا قرضى كمر شكن باشد . هركه براى افزودن بر دارايى خويش، دست سؤال سوى مردم دراز كند ، در روز قيامت آن مال خراشى باشد بر چهره او و سنگ تفتيده اى كه آن را از آتش دوزخ مى بلعد ؛ پس اينك هركه خواهد گو با اندك مال خويش بسازد و هركه خواهد گو [با گدايى] بر دارايى خويش بيفزايد .

الحديث :

۱۰۵۹۲.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :ليسَ المِسكينُ بالطَّوّافِ، و لا بِالذي تَرُدُّهُ التَّمرَةُ و التَّمرَتانِ، و اللُّقمَةُ و اللُّقمَتانِ، و لكنَّ المِسكينَ المُتَعَفِّفُ الذي لا يَسألُ الناسَ شيئا و لا يُفطَنُ لَهُ فَيُتَصَدَّقُ علَيهِ . ^۱

۱۰۵۹۳.الإمامُ الباقرُ و الإمامُ الصّادقُ عليهما السلامـ في قولِهِ تعالى :«لِلسائلِ و المَحرومِ»^۲ـ: المَحرومُ الرجُلُ الذي ليسَ بعَقلِهِ بَأسٌ و لم يُبسَطْ لَهُ في الرِّزقِ و هُو مُحارَفٌ . ^۳

۱۰۵۹۴.الإمامُ الصّادقُ عليه السلامـ أيضا ـ: المَحرومُ المُحارَفُ الذي قد حُرِمَ كَدَّ يَدِهِ في الشِّراءِ و البَيعِ . ^۴

۱۰۵۹۵.عنه عليه السلامـ لمّا سُـئلَ عنِ الصَّدَقةِ على مَن يَسألُ على الأبوابِ، أو يُمسِكُ ذلكَ عَنهُم و يُعطِيهِ ذَوِي قَرابَتِهِ ؟ ـ :لا، بل يَبعَثُ بها إلى مَن بينَهُ و بينَهُ قَرابَةٌ، فهذا أعظَمُ لِلأجرِ . ^۵

حديث :

۱۰۵۹۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :مسكين، نه آن گداى دوره گرد است و نه آن كسى كه يكى دو دانه خرما و يكى دو لقمه نان مى گيرد و مى رود ، بلكه مسكين آن نادارى است كه مناعت و عزت نفس دارد ، به طورى كه دست سؤال سوى مردم دراز نمى كند و كسى به تهيدستى او پى نمى برد تا به وى صدقه دهد .

۱۰۵۹۳.امام باقر و امام صادق عليهما السلامـ درباره آيه: «براى سائل و محروم» ـفرمودند : مردى است كه عقلش عيبى ندارد، اما [هرچه كار مى كند و زحمت مى كِشد ]گشايشى در رزق و روزىِ او حاصل نمى شود .

۱۰۵۹۴.امام صادق عليه السلامـ نيز درباره همين آيه ـفرمود : محروم شخص بى بخت و روزى اى است كه در خريد و فروش، چيزى نصيبش نمى شود .

۱۰۵۹۵.امام صادق عليه السلامـ وقتى از ايشان سؤال شد كه آيا به گداهايى كه درِ خانه ها را مى زنند ، مى توان صدقه داد يا بايد از اين كار خوددارى كند و آن را به خويشاوندان [مستمندش ]بدهد؟ ـفرمود : به آنها ندهد ، بلكه براى خويشاوندان مستمندش بفرستد كه اين كار اجرش بيشتر است .