(انظر) الظنّ : باب 2439، 2431.
الصديق : باب 2182.

2439

التَّحذيرُ مِن سوءِ الظَّنِّ

الكتاب :

(يا أَيُّها الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضا أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَن يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتا فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللّهَ إِنَّ اللّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ) . ^۱

الحديث :

۱۱۶۸۱.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :إيّاكُم و الظَّنَّ؛ فإنَّ الظَّنَّ أكذَبُ الحَديثِ، و لا تَحَسَّسُوا، و لا تَجَسَّسُوا . ^۲

۱۱۶۸۲.عنه صلى الله عليه و آله :إيّاكُم و الظَّنَّ؛ فإنَّ الظَّنَّ أكذَبُ الكَذِبِ . ^۳

2439

پرهيز از بد گمانى

قرآن :

«اى كسانى كه ايمان آورده ايد از بسيارى گمانها دورى كنيد ؛ زيرا برخى گمانها گناه است و كنجكاوى نكنيد و پشت سر يكديگر حرف نزنيد . آيا كسى از شما دوست دارد كه گوشت مردار برادر خود را بخورد؟ آن را خوش نداريد . از خدا بترسيد همانا خداوند توبه پذير و مهربان است» .

حديث :

۱۱۶۸۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :از گمان بپرهيزيد ؛ زيرا گمان دروغ ترين سخن است ، و تجسّس و كنجكاوى نكنيد .

۱۱۶۸۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :از گمان بپرهيزيد ؛ زيرا گمان دروغترين دروغ است .

۱۱۶۷۵.عنه عليه السلام :حُسنُ الظَّنِّ راحَةُ القَلبِ و سَلامةُ الدِّينِ . ^۱

۱۱۶۷۶.عنه عليه السلام :حُسنُ الظَّنِّ يُخَفِّفُ الهَمَّ، و يُنجِي مِن تَقَلُّدِ الإثمِ . ^۲

۱۱۶۷۷.عنه عليه السلام :مَن حَسُنَ ظَنُّهُ بِالناسِ حازَ مِنهُمُ المَحَبَّةَ . ^۳

۱۱۶۷۸.عنه عليه السلام :أفضَلُ الوَرَعِ حُسنُ الظَّنِّ . ^۴

۱۱۶۷۹.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :خُذْ مِن حُسنِ الظَّنِّ بِطَرَفٍ تُرَوِّحُ بهِ قَلبَكَ و يَرُوحُ بهِ أمرُكَ . ^۵

2438

ما يورِثُ حُسنَ الظَّنِّ

۱۱۶۸۰.الإمامُ عليٌّ عليه السلامـ مِن كتابِهِ للأشتَرِ لمّا وَلاّهُ مِصرَ ـ: اِعلَمْ أنّهُ ليسَ شَيءٌ بِأدعى إلى حُسنِ ظَنِّ راعٍ برَعِيَّتِهِ مِن إحسانِهِ إلَيهِم، و تَخفِيفِهِ المَؤوناتِ علَيهِم و تَركِ استِكراهِهِ إيّاهُم على ما ليسَ لَهُ قِبَلَهُم، فَلْيَكُنْ مِنكَ في ذلكَ أمرٌ يَجتَمِعُ لكَ بهِ حُسنُ الظَّنِّ بِرَعِيَّتِكَ؛ فإنَّ حُسنَ الظَّنِّ يَقطَعُ عَنكَ نَصَبا طَويلاً.
و إنَّ أحَقَّ مَن حَسُنَ ظَنُّكَ بهِ لَمَن حَسُنَ بلاؤكَ عِندَهُ، و إنَّ أحَقَّ مَن ساءَ ظَنُّكَ بهِ لَمَن ساءَ بلاؤكَ عِندَهُ . ^۶

۱۱۶۷۵.امام على عليه السلام :خوش بينى ، مايه آسايش دل و سلامت دين است .

۱۱۶۷۶.امام على عليه السلام :خوش بينى، اندوه را مى كاهد و از افتادن در بند گناه مى رهاند .

۱۱۶۷۷.امام على عليه السلام :هركه به مردم گمان نيك برد ، محبت آنان را به دست آورد .

۱۱۶۷۸.امام على عليه السلام :برترين پارسايى ، خوش گمانى است .

۱۱۶۷۹.امام صادق عليه السلام :از خوش بين بودن بهره اى برگير ، تا با آن دلت را آرام كنى و كارَت پيش رود .

2438

آنچه خوش بينى مى آورد

۱۱۶۸۰.امام على عليه السلامـ در فرمان ولايت مصر به مالك اشتر ـفرمود : بدان كه هيچ چيز خوش بينى حاكم را به توده مردم چنان برنمى انگيزد كه احسان او به آنان و سبكبار ساختن آنان و وادار نكردنشان به كارهايى كه توانايى آنها را ندارند . پس ، بايد كه با رعايت اين امور، خوش بينى به مردمت را براى خويش فراهم آورى ؛ زيرا خوش بينى به رعيّت، رنج و زحمت زيادى را از دوش تو برمى دارد . سزاوارترين كس به حسن ظنّ تو كسى است كه پيش تو امتحان خوبى پس داده باشد و سزاوارترين كس به بدبينى تو كسى است كه پيش تو امتحان بدى پس داده باشد .