۱۲۴۱۹.الكافي :عليُ بنُ عقبَةَ : سُئِلَ أميرُ المؤمنينَ عليه السلام : بِمَ عَرَفتَ رَبَّكَ ؟ ـ : بِما عَرَّفَني نَفسَهُ . قيلَ : و كَيفَ عَرَّفَكَ نَفسَهُ ؟
قالَ : لا يُشبِهُهُ صُورَةٌ ، و لا يُحَسُّ بِالحَواسِّ ، و لا يُقاسُ بِالنّاسِ . ^۱

۱۲۴۲۰.الإقبال :الإمامُ زينُ العابدينَ عليه السلام ـ في الدّعاءِ ـ : بِكَ عَرَفتُكَ و أنتَ دَلَلتَني عَلَيكَ و دَعَوتَني إلَيكَ ، و لَولا أنتَ لَم أدرِ ما أنتَ . ^۲ و في خبرٍ عن الإمامِ الصّادقِ عليه السلام : ألا إنَّهُ قَدِ احتَجَّ عَلَيكُم بِما قَد عَرَّفَكُم مِن نَفسِهِ . ^۳

۱۲۴۲۱.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :مَن زَعَمَ أنَّهُ يَعرِفُ اللّهَ بِحِجابٍ أو بِصُورَةٍ أو بِمِثالٍ فهُوَ مُشرِكٌ ؛ لِأنَّ الحِجابَ و المِثالَ و الصُّورَةَ غَيرُهُ ، و إنَّما هُوَ واحِدٌ مُوَحَّدٌ ، فكَيفَ يُوَحِّدُ مَن زَعَمَ أنَّهُ عَرَفَهُ بِغَيرِهِ ؟ ! إنَّما عَرَفَ اللّهَ مَن عَرَفَهُ بِاللّهِ ، فَمَن لَم يَعرِفْهُ بِهِ فلَيسَ يَعرِفُهُ ، إنَّما يَعرِفُ غَيرَهُ ......... لا يُدرِكُ مَخلوقٌ شَيئا إلاّ بِاللّهِ ، و لا تُدرَكُ مَعرِفةُ اللّهِ إلاّ بِاللّهِ . ^۴

۱۲۴۱۹.الكافي :على بن عقبه گويد : از امام على عليه السلام سؤال شد : پروردگارت را به چه شناختى؟ حضرت فرمود: به شناختى كه او از خودش به من داد. عرض شد: چگونه خودش را به تو شناساند؟ فرمود: هيچ صورتى مانند او نيست و با حواسّ و مشاعر درك نمى شود و با مردم قياس نمى گردد.

۱۲۴۲۰.الاقبال :امام زين العابدين عليه السلام ـ در دعا ـ گفت : تو را به خودت شناختم و تو مرا به خودت رهنمون شدى و به سوى خودت فرا خواندى. اگر تو نبودى من نمى دانستم كه تو كيستى. در خبرى از امام صادق عليه السلام آمده است: بدانيد كه خداوند با شناختى كه از خودش به شما داده براى شما حجّت آورده است.

۱۲۴۲۱.امام صادق عليه السلام :هر كه خيال كند كه خدا را به حجابى يا به صورتى يا به مثال و هيكلى مى شناسد، مشرك است؛ زيرا حجاب و مثال و صورت، غير اويند. او يكتا و يگانه است. بنا بر اين، چگونه قائل به يگانگى خداست كسى كه مى گويد: او را به غير او شناخته است؟ خدا را فقط كسى شناخته كه او را به خدا بشناسد. پس، كسى كه خدا را به خدا نشناسد او را نمى شناسد، بلكه موجودى جز او را مى شناسد ......... هيچ آفريده اى چيزى را درك نمى كند مگر به سبب خدا و به شناخت خدا نتوان رسيد، مگر با خدا.

قال الكُلينيُّ بعد نقل الحديث: و معنى قوله عليه السلام : «اعرِفوا اللّهَ باللّهِ» يعني أنّ اللّه خلق الأشخاص و الأنوار و الجواهر و الأعيان، فالأعيان: الأبدان ، و الجواهر : الأرواح ، و هو جلّ و عزّ لا يُشبه جسما و لا روحا ، و ليس لأحد في خلق الروح الحسّاس الدرّاك أمر و لا سبب ، هو المتفرّد بخلق الأرواح و الأجسام ، فإذا نفى عنه الشّبهَينِ ـ شبه الأبدان و شبه الأرواح ـ فقد عَرفَ اللّهَ باللّه ، و إذا شبّهه بالروح أو البدن أو النور فلم يعرف اللّه باللّه . ^۱
و قال الصدوق رضوان اللّه عليه بعد ذكر أحاديث باب «أنّه عَزَّ و جلَّ لا يُعرَفُ إلاّ به» : القول الصواب في هذا الباب هو أن يقال : عَرَفنا اللّهَ باللّه ؛ لأنّا إن عَرَفناه بعقولنا فهو عَزَّ و جلَّ واهبها ، و إن عرفناه عَزَّ و جلَّ بأنبيائه و رسله و حججه عليهم السلام فهو عَزَّ و جلَّ باعثهم و مُرسلهم و مُتّخذهم حُجَجا ، و إن عَرَفناه بأنفسنا فهو عَزَّ و جلَّ مُحدِثها، فبه عرفناه . ^۲

كلينى، بعد از نقل اين حديث، مى نويسد: معناى فرمايش آن حضرت كه «خدا را به خدا بشناسيد» اين است كه خداوند اشخاص و انوار و جواهر و اعيان را آفريد. اعيان عبارتند از بدنها و جواهر عبارتند از ارواح. خداوند جلّ و عزّ نه به جسمى مى ماند و نه به هيچ يك از ارواح شباهت دارد. هيچ كس را در آفريدن روح حسّاس و درّاك دستور و سببى (دخالتى) نيست. او به تنهايى ارواح و اجسام را آفريد. پس، هر گاه كسى اين دو شباهت ـ شباهت خدا به بدنها و موجودات جسمانى و شباهت به ارواح ـ را نفى كرد، خدا را به خدا شناخته است اما اگر او را به روح يا جسم يا نور همانند سازد، خدا را به خدا نشناخته است.
صدوق، رضوان اللّه عليه، بعد از ذكر احاديث باب «خداوند عزّ و جلّ جز به خود او شناخته نشود»، مى نويسد: سخن درست در اين باره اين است كه گفته شود: ما خدا را به خدا شناختيم؛ زيرا اگر او را با خردهاى خود شناخته باشيم، اين خردها خود عطيه الهى هستند؛ اگر به واسطه پيامبران و فرستادگان و حجتهايش او را شناخته باشيم، اين خداوند عزّ و جلّ است كه آنها را بر انگيخته و فرستاده و به عنوان حجتهاى خويش برگزيده است و اگر به واسطه خود شناسى به شناخت او رسيده باشيم، نفسهاى ما نيز آفريده خدايند. بنا بر اين، [در هر صورت] ما خدا را به خدا شناخته ايم.