۱۳۵۱۳.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :النُّفوسُ طَلِقَةٌ ، لكِنَّ أيدي العُقولِ تُمسِكُ أعِنَّتَها عَنِ النُّحوسِ . ^۱

۱۳۵۱۴.عنه عليه السلام :العَقلُ أن تَقولَ ما تَعـرِفُ ، و تَعمَلَ بِما تَنطِقُ بِهِ . ^۲

۱۳۵۱۵.عنه عليه السلام :العَقلُ أنَّكَ تَقتَصِدُ فَلا تُسرِفُ ، و تَعِدُ فلا تُخلِفُ ، و إذا غَضِبتَ حَلُمتَ . ^۳

۱۳۵۱۶.عنه عليه السلام :إنَّما العَقلُ التَّجَنُّبُ مِنَ الإثمِ ، و النَّظَرُ في العَواقِبِ ، و الأخذُ بِالحَزمِ . ^۴

۱۳۵۱۷.عنه عليه السلام :العَقلُ حِفظُ التَّجارِبِ ، و خَيرُ ما جَرَّبتَ ما وَعَظَكَ . ^۵

۱۳۵۱۸.عنه عليه السلام :العَقلُ و العِلمُ مَقرونانِ في قَرَنٍ لا يَفتَرِقانِ و لا يَتَبايَنانِ . ^۶

۱۳۵۱۹.عنه عليه السلام :إنَّ الشَّقِيَّ مَن حُرِمَ نَفعَ ما اُوتِيَ مِنَ العَقلِ و التَّجرِبَةِ . ^۷

۱۳۵۲۰.الإمامُ الحسنُ عليه السلامـ لَمّا سُئلَ عَنِ العَقلِ ـ: التَّجَرُّعُ لِلغُصَّةِ حَتّى تَنالَ الفُرصَةَ . ^۸

۱۳۵۱۳.امام على عليه السلام :نفْسها رهايند، اما دستانِ خرد، آنها را از [فرو غلتيدن در ]بد بختى ها مهار مى كند.

۱۳۵۱۴.امام على عليه السلام :خرد، آن است كه دانسته سخن بگويى و به آنچه مى گويى عمل كنى.

۱۳۵۱۵.امام على عليه السلام :خرد آن است كه ميانه روى كنى و از زياده روى بپرهيزى و وعده دهى و خلف وعده نكنى و هر گاه به خشم آمدى، بردبارى نشان دهى.

۱۳۵۱۶.امام على عليه السلام :خرد، در حقيقت، دورى كردن از گناه است، و عاقبت نگرى و به كار گرفتن احتياط.

۱۳۵۱۷.امام على عليه السلام :خرد، نگه داشتن تجربه هاست و بهترين تجربه ات آن تجربه اى است كه تو را اندرز دهد.

۱۳۵۱۸.امام على عليه السلام :خرد و دانش به يك ريسمان بسته هستند و از هم جدا و دور نمى شوند.

۱۳۵۱۹.امام على عليه السلام :بدبخت كسى است كه از منافعِ خرد و تجربه محروم باشد.

۱۳۵۲۰.امام حسن عليه السلامـ در پاسخ به اين سؤال كه خرد چيست؟ ـفرمود : جام اندوه را جرعه جرعه نوشيدن تا به دست آمدن فرصت.

(انظر) الجهل : باب 606 ، 607.
العلم : باب 2787 .

2750

تَفسيرُ العَقلِ

۱۳۵۱۰.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :إنَّ العَقلَ عِقالٌ مِنَ الجَهلِ ، و النَّفسَ مِثلُ أخبَثِ الدَّوابِّ ، فإن لَم تُعقَلْ حارَت . ^۱

۱۳۵۱۱.عنه صلى الله عليه و آله :العَقلُ نورٌ خَلَقَهُ اللّهُ لِلإنسانِ ، و جَعَلَهُ يُضيءُ عَلَى القَلبِ ؛ لِيَعرِفَ بِهِ الفَرقَ بَينَ المُشاهَداتِ مِنَ المُغَيَّباتِ . ^۲

۱۳۵۱۲.عنه صلى الله عليه و آله :إنَّ اللّهَ تَبارَكَ و تَعالى خَلَقَ العَقلَ مِن نورٍ مَخزونٍ مَكنونٍ في سابِقِ عِلمِهِ الّذي لَم يَطَّلِع عَلَيهِ نَبِيٌّ مُرسَلٌ و لا مَلَكٌ مُقَرَّبٌ ، فجَعَلَ العِلمَ نَفسَهُ ، و الفَهمَ روحَهُ ، و الزُّهدَ رَأسَهُ ، و الحَياءَ عَينَيهِ ، و الحِكمَةَ لِسانَهُ ، و الرَّأفَةَ فَمَهُ ، و الرَّحمَةَ قَلبَهُ . ثُمَّ حَشاهُ و قَوّاهُ بِعَشرَةِ أشياءَ : بِاليَقينِ ، و الإيمانِ ، و الصِّدقِ ، و السَّكِينَةِ ، و الإخلاصِ ، و الرِّفقِ ، و العَطِيَّةِ ، و القُنوعِ ، و التَّسليمِ ، و الشُّكرِ . ^۳

2750

تفسير خرد

۱۳۵۱۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :همانا خرد، زانو بند نادانى است، و نفس [امّاره] مانند شرورترين جنبدگان است كه اگر پايش بسته نشود، بيراهه مى رود.

۱۳۵۱۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خرد نورى است كه خداوند براى انسان آفريد و آن را روشنگر دل قرار داد، تا به وسيله آن تفاوت ميان ديدنيها و ناديدنيها را بشناسد.

۱۳۵۱۲.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند تبارك و تعالى، خرد را از نورى اندوخته و نهفته در علم ازلى خويش آفريد كه هيچ پيامبر مرسل و فرشته مقرّبى از آن آگاه نبود. پس، دانش را نفْسِ خرد قرار داد و فهم را جانِ آن و پارسايى را سرش و حيا را در چشمانش و حكمت را زبانش و مهربانى را دهانش و دلسوزى را دلش. آن گاه درون آن را با دَه چيز، انباشته و محكم كرد: با يقين و ايمان و راستى و آرامش و اخلاص و مدارا و دَهِش و قناعت و تسليم و سپاسگزارى.