۱۳۶۵۰.الإمامُ الحسينُ عليه السلامـ لَمّا تَذاكَروا العَقلَ عِندَ مُعاوِيَةَ ـ: لا يَكمُلُ العَقلُ إلاّ بِاتِّباعِ الحَقِّ ، فقالَ مُعاوِيَةُ : ما في صُدورِكُم إلاّ شَيءٌ واحِدٌ . ^۱

۱۳۶۵۱.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :لا يُعَدُّ العاقِلُ عاقِلاً حَتّى يَستَكمِلَ ثَلاثا : إعطاءَ الحَقِّ مِن نَفسِهِ عَلى حالِ الرِّضا و الغَضَبِ ، و أن يَرضى لِلنّاسِ ما يَرضى لِنَفسِهِ ، و استِعمالَ الحِلمِ عِندَ العَثرَةِ . ^۲

۱۳۶۵۲.عنه عليه السلام :كَمالُ العَقلِ في ثَلاثَةٍ : التَّواضُعِ للّهِِ، و حُسنِ اليَقينِ، و الصَّمتِ إلاّ مِن خَيرٍ. ^۳

(انظر) العقل: باب 2771. بحار الأنوار : 1/109/5 و 6 و ص 140 ،
ص78 / 336 / 17.

۱۳۶۵۰.امام حسين عليه السلام :ـ هنگامى كه نزد معاويه سخن از عقل به ميان آمد ـفرمود : عقل به كمال نرسد مگر با پيروى از حق. معاويه گفت: در سينه هاى شما جز يك چيز وجود ندارد.

۱۳۶۵۱.امام صادق عليه السلام :خردمند را خردمند نتوان شمرد مگر آن گاه كه سه چيز را كاملاً داشته باشد: در حال خشم و خشنودى، حق را به حقدار بدهد، براى مردم آن پسندد كه براى خود مى پسندد، و در هنگام ديدن لغزش از كسى، بردبارى به خرج دهد.

۱۳۶۵۲.امام صادق عليه السلام :كمال خرد در سه چيز است: خاكسارى در برابر خدا، داشتن يقين نيكو، و خاموش ماندن بجز از سخن نيك.

۱۳۶۴۸.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :بِتَركِ ما لا يَعنيكَ يَتِمُّ لَكَ العَقلُ . ^۱

۱۳۶۴۹.عنه عليه السلامـ كانَ يَقولُ ـ: ما عُبِدَ اللّهُ بِشَيءٍ أفضَلَ مِنَ العَقلِ ، و ما تَمَّ عَقلُ امرِئٍ حَتّى يَكونَ فيهِ خِصالٌ شَتّى : الكُفرُ و الشَّرُّ مِنهُ مَأمونانِ ، و الرُّشدُ و الخَيرُ مِنهُ مَأمولانِ ، و فَضلُ مالِهِ مَبذولٌ ، و فَضلُ قَولِهِ مَكفوفٌ ، و نَصيبُهُ مِنَ الدّنيا القُوتُ ، لا يَشبَعُ مِنَ العِلمِ دَهرَهُ ، الذُّلُّ أحَبُّ إلَيهِ مَعَ اللّهِ مِنَ العِزِّ مَعَ غَيرِهِ ، وَ التَّواضُعُ أحَبُّ إلَيهِ مِنَ الشَّرَفِ ، يَستَكثِرُ قَليلَ المَعروفِ مِن غَيرِهِ ، و يَستَقِلُّ كَثيرَ المَعروفِ مِن نَفسِهِ ، و يَرَى النّاسَ كُلَّهُم خَيرا مِنهُ ، و أنَّهُ شَرُّهُم في نَفسِهِ ، و هُوَ تَمامُ الأمرِ . ^۲

۱۳۶۴۸.امام على عليه السلام :با فرو گذاشتن كارهاى بيهوده، خردت كامل مى گردد.

۱۳۶۴۹.امام على عليه السلامـ پيوسته ـمى فرمود : خداوند به وسيله چيزى برتر از خِرد بندگى نشده است و خردِ آدمى كامل نباشد مگر آن گاه كه چند خصلت در او باشد: مردم از ناسپاسى و بدى او در امان باشند، به هدايت و خوبيش اميد رود، زيادى مالش را ببخشد، زيادى گفتارش را نگه دارد، بهره اش از دنيا به اندازه قوت او باشد، تا زنده است از دانش سير نشود، ذلّت با خدا را از عزّت با غير خدا دوست تر داشته باشد، فرو پايگى را از بلند پايگى خوشتر داشته باشد، اندكْ خوبىِ ديگران را زياد بشمارد و خوبيهاىِ فراوانِ خود را اندك داند، همه مردم را از خود بهتر داند و خودش را از همه بدتر؛ و اين [نكته آخر ]كمال عقل است.