أَ فَلَمْ يَدَّبَّرُوا الْقَوْلَ أَمْ جاءَهُم ما لَمْ يَأْتِ آباءَهُمُ الأوَّلِينَ» . ^۱

أَ فَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلافا كَثِيرا» . ^۲

الحديث :

۱۶۶۹۳.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :لا يَفقَهُ مَن قَرَأَ القرآنَ في أقَلَّ مِن ثلاثٍ . ^۳

۱۶۶۹۴.كنز العمّال عن ابن عَمرٍو عن رسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله :اِقرَأِ القرآنَ في كُلِّ شَهرٍ ، قالَ : قلتُ : إنّي أجِدُ قُوَّةً ، قالَ : اقرَأْهُ في عِشرِينَ لَيلةً ، قالَ : قلتُ: إنّي أجِدُ قوّةً ، قالَ : فاقْرأْهُ في عَشرِ لَيالٍ ، قالَ : إنّي أجِدُ قوّةً ، قالَ : فاقرَأْهُ في سَبعٍ و لا تَزِدْ على ذلكَ . ^۴

۱۶۶۹۵.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :ألا لا خَيرَ في قِراءةٍ ليسَ فيها تَدَبُّرٌ ، ألا لا خَيرَ في عِبادَةٍ ليسَ فيها تَفَقُّهٌ . ^۵

۱۶۶۹۶.عنه عليه السلام :تَدَبَّروا آياتِ القرآنِ و اعتَبِرُوا بهِ ، فإنّهُ أبلَغُ العِبَرِ . ^۶

«آيا در [عظمت] اين سخن نينديشيده اند، يا چيزى براى آنان آمده كه براى پدران پيشين آنها نيامده است؟».

«آيا در قرآن تدبّر نمى كنند؟ اگر از نزد غير خدا بود، هر آينه در آن اختلاف بسيارى مى يافتند».

حديث :

۱۶۶۹۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :كسى كه [كلّ] قرآن را در كمتر از سه [روز ]بخواند، [در آن ]فقيه و دانا نمى شود.

۱۶۶۹۴.كنز العمّال :پيامبر خدا صلى الله عليه و آله در سخنانى به پسر عمرو فرمود : قرآن را در يك ماه بخوان. ابن عمر مى گويد: عرض كردم: من مى توانم در كمتر از اين مدت بخوانم. فرمود: در بيست شب بخوان. مى گويد: عرض كردم: مى توانم در كمتر از اين مدت هم بخوانم. فرمود: در دَه شب بخوان. عرض كرد: مى توانم در كمتر از اين هم بخوانم. فرمود: در هفت شب بخوان و از اين جلوتر مرو.

۱۶۶۹۵.امام على عليه السلام :بدانيد كه در قرآن خواندنى كه با تدبّر همراه نباشد، خيرى نيست؛ بدانيد كه در عبادتى كه با فهم و انديشه توأم نباشد، خيرى نيست.

۱۶۶۹۶.امام على عليه السلام :در آيات قرآن تدبّر كنيد و از آن عبرت آموزيد؛ زيرا كه قرآن رساترين پندها و عبرتهاست.

۱۶۶۹۰.عنه صلى الله عليه و آلهـ أيضا ـ: بَيِّنْهُ تَبيينا ، و لا تَهُذَّهُ هَذَّ الشِّعرِ ، قِفُوا عندَ عَجائبِهِ ، و جَرِّحُوا بهِ القُلوبَ ، و لا يَكُن هَمُّ أحدِكُم آخِرَ السُّورَةِ . ^۱

۱۶۶۹۱.الإمامُ عليٌّ عليه السلامـ أيضا ـ: بَيِّنْهُ تِبيانا و لا تَهُذَّهُ هَذَّ الشِّعرِ ، و لا تَنثُرْهُ نَثرَ الرَّملِ ، و لكنْ أفزِعوا قُلوبَكُمُ القاسِيَةَ ، و لا يَكُن هَمُّ أحدِكُم آخِرَ السُّورَةِ . ^۲

۱۶۶۹۲.عنه عليه السلامـ في صفةِ المتَّقِينَ ـ: أمّا الليلَ فَصافُّونَ أقدامَهُم ، تالِينَ لأجزاءِ القرآنِ يُرَتِّلُونَها تَرتيلاً ، يُحَزِّنُونَ بهِ أنفُسَهُم ، و يَستَثِيرُونَ بهِ دَواءَ دائهِم . ^۳

4 ـ التَّدبّرُ:

الكتاب :

أَ فَلاَ يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفالُها» . ^۴

كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إلَيْكَ مُبارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آياتِهِ و لِيَتَذَكَّرَ أُوْلُو الأَلْبابِ» . ^۵

۱۶۶۹۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ درباره همين آيه ـفرمود : قرآن را روشن و شمرده بخوانيد و مانند شعر تند و بريده بريده مخوانيد، در مطالب شگفت انگيزش تأمّل كنيد و دلها را با آن نيشتر زنيد و تمام سعى شما اين نباشد كه سوره را به آخر رسانيد.

۱۶۶۹۱.امام على عليه السلامـ درباره همين آيه ـفرمود : قرآن را روشن و واضح بخوان و مانند شعر به شتاب و بريده مخوان و چون ريگ پراكنده اش مساز. بلكه دلهاى سخت خود را [به وسيله آن] به بيم و هراس افكنيد و تمام سعى شما اين نباشد كه سوره را به پايان رسانيد.

۱۶۶۹۲.امام على عليه السلامـ در وصف پرهيزگاران ـفرمود : شب هنگام به پا مى خيزند و آيات قرآن را با تأمّل و شمرده مى خوانند و جانهايشان را با خواندن آن اندوهناك مى سازند و داروى درد و بيمارى خود را در آن مى جويند.

4 ـ تدبّر

قرآن:

«آيا در قرآن تدبّر نمى كنند يا بر دلهايشان قفلها زده شده است؟».

«كتابى است فرخنده كه آن را سوى تو فرو فرستاديم، تا در آياتش تدبّر كنند و خردمندان پند گيرند».