(انظر) الضلالة : باب 2349 . القضاء (1) : باب 3295 .
الفتنة : باب 3104 .

۱۶۷۴۷.الإمامُ الصّادقُ عليه السلامـ لمّا سُئلَ عنِ المُحكَمِ و المُتَشابِهِ ـ: المُحكَمُ ما نَعمَلُ بهِ ، و المُتَشابِهُ ما اشتَبَهَ على جاهِلِهِ . ^۱

۱۶۷۴۸.عنه عليه السلامـ أيضا ـ: المُحكَمُ ما يُعمَلُ بهِ ، و المُتَشابِهُ الذي يُشبِهُ بَعضُهُ بَعضا ^۲ . ^۳

۱۶۷۴۹.عنه عليه السلام :إنّ القرآنَ فيهِ مُحكَمٌ و مُتَشابِهٌ ، فأمّا المُحكَمُ فنُؤمِنُ بهِ و نَعمَلُ بهِ و نَدينُ بهِ ، و أمّا المُتَشابِهُ فنُؤمِنُ بهِ و لا نَعمَلُ بهِ . ^۴

۱۶۷۴۷.امام صادق عليه السلامـ در پاسخ به سؤال از محكم و متشابه ـفرمود : محكم ، آن آيه اى است كه به آن عمل مى كنيم و متشابه، آيه اى است كه بر كسى كه از آن شناخت ندارد مشتبه مى شود.

۱۶۷۴۸.امام صادق عليه السلامـ در پاسخ به همين پرسش ـفرمود : محكم ، آن است كه بدان عمل مى شود و متشابه، آن است كه برخى از آن با برخى ديگر شبيه است. ^۵

۱۶۷۴۹.امام صادق عليه السلام :همانا در قرآن محكمى است و متشابهى. به آياتِ محكم، ايمان داريم و بدانها عمل مى كنيم و به آياتِ متشابه، ايمان داريم ولى به كارشان نمى بنديم.

3265

المُحكَماتُ وَ المُتَشابِهاتُ

۱۶۷۴۶.الإمامُ عليٌّ عليه السلامـ لمّا سُئلَ عن تَفسيرِ المُحكَمِ و المُتَشابِهِ مِن كتابِ اللّهِ عَزَّ و جلَّ ـ: أمّا المُحكَمُ الذي لم يَنسَخْهُ شيءٌ مِن القرآنِ فهُو قَولُ اللّهِ عَزَّ و جلَّ : «هُوَ الّذي أنزَلَ عَلَيكَ الكِتابَ مِنهُ آياتٌ مُحْكَماتٌ هُنَّ اُمُّ الكِتابِ و اُخَرُ مُتَشابِهاتٌ» و إنّما هَلَكَ الناسُ في المُتَشابِهِ لأنَّهُم لم يَقِفُوا على مَعناهُ و لَم يَعرِفُوا حَقيقَتَهُ ، فَوَضَعُوا لَهُ تأويلاتٍ مِن عندِ أنفُسِهِم بآرائهِم و استَغنَوا بذلكَ عن مَسألةِ الأوصياءِ ......... .
و أمّا المُتَشابِهُ مِن القرآنِ فهُو الذي انحَرَفَ مِنهُ ، مُتَّفِقُ اللَّفظِ مُختَلِفُ المَعنى ، مِثلُ قَولِهِ عَزَّ و جلَّ : «يُضِلُّ اللّهُ مَن يَشاءُ و يَهدِي مَن يَشاءُ»^۱ فَنَسَبَ الضَّلالَةَ إلى نفسِهِ في هذا المَوضِعِ ، و هذا ضَلالُهُم عن طريقِ الجَنّةِ بفِعلِهِم ، و نَسَبَهُ إلَى الكُفّارِ في مَوضِعٍ آخَرَ و نَسَبَهُ إلَى الأصنامِ في آيَةٍ اُخرى . ^۲

3265

آيات محكم و متشابه

۱۶۷۴۶.امام على عليه السلامـ در پاسخ به سؤال از معناى محكم و متشابه در كتاب خداوند عزّ و جلّ ـفرمود : محكم، آن آيه اى است كه چيزى از قرآن آن را نسخ نكرده است؛ اين است سخن خداوند عزّ و جلّ كه مى فرمايد: «اوست كسى كه كتاب را بر تو نازل كرد. برخى از آن آياتى محكمند كه اساس كتابند و برخى ديگر متشابهند». مردم، در آيات متشابه به هلاكت افتاده اند؛ زيرا معناى آنها را نفهميدند و حقيقت آنها را نشناختند. از اين رو، با آراى شخصىِ خود، آنها را تأويل و توجيه كردند و بدين سان خود را از رجوع به اوصيا و پرسيدن از آنها بى نياز دانستند .........
امّا متشابه قرآن، آن است كه از [معناى واقعى از ظاهر ]آن منحرف شده است. لفظش يكى و معنايش متفاوت است، مانند اين سخن خداوند عزّ و جلّ: «خدا هر كه را بخواهد بيراه مى نهد و هر كه را خواهد هدايت مى كند». در اين جا بيراه نهادن را به خودش نسبت داده است و اين بيراه نهادن آنها از راه بهشت است به سبب افعال و اعمال خودشان. در جايى ديگر گمراهى را به كفّار نسبت داده و در آيه اى ديگر به بتها منتسب كرده است.