(انظر) عنوان 233 «السعادة» ، 273 «الشقاوة».
الكافي : 6 / 12 «باب بدء خلق الإنسان».

3297

الإرادةُ وَ القَضاءُ

الكتاب :

وَ ما تَشاؤُونَ إِلاَّ أَن يَشاءَ اللّهُ إِنَّ اللّهَ كانَ عَلِيما حَكِيما» . ^۱

وَ ما تَشاؤُونَ إِلاَّ أَن يَشاءَ اللّهُ رَبُّ الْعالَمِينَ» . ^۲

إِنّ اللّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتّى يُغَيِّرُوا ما بأَنْفُسِهِم» . ^۳

الحديث :

۱۶۸۹۸.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :يقولُ اللّهُ عَزَّ و جلَّ : ما مِن أهلِ قَريَةٍ و لا أهلِ بَيتٍ و لا رجُلٍ بِبادِيَةٍ كانوا على ما كَرِهتُ مِن معصِيَتي ثُمّ تَحَوَّلُوا عنها إلى ما أحبَبتُ مِن طاعَتي إلاّ تَحَوَّلتُ لَهُم عمّا يَكرَهونَ مِن عَذابي إلى ما يُحِبُّونَ مِن رَحمَتي . ^۴

3297

اراده بشر و قضاى الهى

قرآن:

«و شما نمى خواهيد مگر اين كه خدا بخواهد و قطعا خدا داناى حكيم است».

«و شما نمى خواهيد، مگر اين كه خداوند پروردگار جهانيان بخواهد».

«در حقيقت، خدا حال قومى را تغيير نمى دهد، تا آنان حال خود را تغيير دهند».

حديث :

۱۶۸۹۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد: هيچ اهل قريه اى يا اهل خانه اى يا باديه نشينى نيستند كه مرتكب معصيت من، كه ناخوش دارم، شده باشند و سپس به طاعت من كه دوست دارم روى آورند مگر اين كه من نيز از عذاب خود براى آنان ، كه ناخوش مى دارند ، به رحمت خويش ، كه دوست مى دارند، روى آورم.

3296

كِتابَةُ القَضاءِ وَ القَدَرِ عَلَى الإنسانِ

۱۶۸۹۵.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :يَدخُلُ المَلَكُ علَى النُّطفَةِ بعدَ ما تَستَقِرُّ في الرَّحِمِ بأربَعينَ لَيلةً فيَقولُ : يا رَبِّ ، ما ذا ، أ شَقِيٌّ أم سَعيدٌ ؟ أ ذَكَرٌ أم اُنثى ؟ فيقولُ اللّهُ ، فَيَكتُبانِ و يَكتُبُ عَمَلَهُ و أثَرَهُ و مُصيبَتَهُ و رِزقَهُ و أجَلَهُ . ^۱

۱۶۸۹۶.الإمامُ الباقرُ عليه السلامـ في خِلقَةِ الإنسانِ في الرَّحِمِ ـ: إذا كَمُلَ أربَعةُ أشهُرٍ بَعَثَ اللّهُ مَلَكَينِ خَلاّقَينِ، فيَقولانِ: يا ربِّ ما تَخلُقُ، ذَكَرا أو اُنثى ؟ فَيُؤمَرانِ ، فيَقولانِ : يا ربِّ ، شَقِيّا أو سَعيدا ؟ فيُؤمَرانِ ، فيقولانِ : يا رَبِّ ، ما أجَلُهُ و ما رِزقُهُ و كلُّ شيءٍ مِن حالِهِ ـ و عَدَّدَ مِن ذلك أشياءَ ـ ؟ و يَكتُبانِ المِيثاقَ بينَ عَينَيهِ . ^۲

۱۶۸۹۷.عنه عليه السلامـ أيضا ـ: ثُمّ يُوحي اللّهُ إلَى المَلَكَينِ : اُكتُبا علَيهِ قَضائي و قَدَري و نافِذَ أمري و اشتَرِطا ليَ البَداءَ فيما تَكتُبانِ ، فيَقولانِ : يا ربِّ ، ما نَكتُبُ ؟ فَيُوحي اللّهُ إلَيهِما أنِ ارفَعا رُؤوسَكُما إلَى رَأسِ اُمِّهِ ، فَيَرفَعانِ رُؤوسَهُما فاذا اللَّوحُ يَقرَعُ جَبهَةَ اُمِّهِ ، فَيَنظُرانِ فيهِ فَيَجِدانِ في اللَّوحِ صُورَتَهُ و زينَتَهُ و أجَلَهُ و مِيثاقَهُ شَقيّا أو سَعيدا و جَميعَ شَأنِهِ . ^۳

3296

نوشتن قضا و قدر بر انسان

۱۶۸۹۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :چهل شب پس از جاى گرفتن نطفه در رحم، فرشته نزد آن مى رود و مى گويد: پروردگارا! فرمان چيست؟ بدبخت يا خوشبخت؟ پسر يا دختر؟ پس خداوند دستور مى دهد و سعادت يا شقاوت و دختر يا پسر بودن آن نطفه و نيز عمل و اثر و مصيبت و گرفتارى و روزى و اجلش، نوشته مى شود.

۱۶۸۹۶.امام باقر عليه السلامـ درباره خلقت انسان در رحم ـفرمود : چون چهار ماه كامل شود، خداوند دو فرشته آفريننده مى فرستد و آن دو عرض مى كنند: پروردگارا! چه مى آفرينى، پسر يا دختر؟ دستور لازم به آن دو داده مى شود. سپس عرض مى كنند: پروردگارا! بدبخت است يا خوشبخت؟ در اين باره هم دستور لازم داده مى شود. آن گاه عرض مى كنند: پروردگارا! مدت عمر و روزيش چه مقدار؟ همه احوال او ـ كه حضرت شمارى از آنها را نام برد ـ نوشته مى شود و آن دو فرشته اين ميثاق را ما بين دو چشمش (در پيشانى او) مى نويسند.

۱۶۸۹۷.امام باقر عليه السلامـ در همين باره ـفرمود : آن گاه خداوند به دو فرشته وحى مى كند: قضا و قدر و جارى شدن امر مرا درباره او بنويسيد و در آنچه مى نويسيد شرط بدا براى من را قيد كنيد. آن دو فرشته عرض مى كنند: پروردگارا! چه بنويسيم؟ پس خداوند به آن دو وحى مى كند كه سرتان را به طرف سر مادر او بلند كنيد. آن دو فرشته سر خود را بالا مى برند و لوح را مى بينند كه به پيشانى مادر او مى خورد. به لوح نگاه مى كنند. شكل و زينت و مدّت عمر او و ميثاقش را كه بدبخت است يا خوشبخت و خلاصه همه احوال او را در آن لوح، مشاهده مى كنند.