۱۷۰۰۶.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :خَمسَةُ أشياءَ يَجِبُ علَى القاضي الأخْذُ فيها بظاهِرِ الحُكمِ : الوِلايَةُ و المَناكِحُ و المَواريثُ و الذَّبايحُ و الشَّهاداتُ ، إذا كانَ ظاهرُ الشُّهودِ مَأمونا جازَت شَهادَتُهُم و لا يَسألُ عن باطِنِهم . ^۱

۱۷۰۰۷.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :إنَّ داوودَ عليه السلام كانَ يَدعُو أن يُلهِمَهُ اللّهُ القَضاءَ بينَ الناسِ بما هُو عِندَهُ تعالى الحَقّ ، فأوحى إلَيهِ: يا داوودُ ، إنَّ الناسَ لا يَحتَمِلُونَ ذلكَ . ^۲

۱۷۰۰۸.عنه عليه السلام :إذا قامَ قائمُ آلِ محمّدٍ علَيهِ و علَيهِمُ السلامُ حَكَمَ بينَ الناسِ بحُكمِ داودَ ، لا يَحتاجُ إلى بَيِّنةٍ ، يُلهِمُهُ اللّهُ تعالى فَيَحكُمُ بعِلمِهِ . ^۳

(انظر) وسائل الشيعة : 18 / 169 باب 2.

3319

خَطَأُ القاضي

۱۷۰۰۹.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :إنَّ ما أخطَأتِ القُضاةُ في دمٍ أو قَطعٍ فهُو على بَيتِ مالِ المُسلمينَ . ^۴

۱۷۰۰۶.امام على عليه السلام :پنج چيز است كه بايد قاضى [درباره آنها] به ظاهِر حكم عمل كند: ولايت (حق ولايت و سرپرستى كه خدا يا امام براى هر كس يا ولىّ طفل قرار داده است)، همسران (يعنى مسأله زناشويى كه بين مسلمانان مشهور است)، ميراثها، ذبايح (حلال بودن كشتار مسلمانان) و شهادات. هر گاه شهود، ظاهِرا امين و در خور اعتماد باشند، شهادتشان پذيرفته است و لازم نيست از باطن آنها جستجو كرد.

۱۷۰۰۷.امام صادق عليه السلام :داوود عليه السلام دعا مى كرد كه خداوند ، قضاوت بين مردم را آن گونه كه نزد خداوند متعال حق است به او الهام فرمايد . كه خداوند به او وحى فرمود: اى داوود! مردم تحمّل اين را ندارند.

۱۷۰۰۸.امام صادق عليه السلام :زمانى كه قائم آل محمّد عليه السلام ، قيام كند، به حكم داوود ميان مردم داورى مى كند و نيازى به بيّنه (گواه و مدرك) ندارد. خداوند متعال حكم را به او الهام مى كند و او به علمش قضاوت مى كند.

3319

خطاى قاضى

۱۷۰۰۹.امام على عليه السلام :آن جا كه قاضيان در قصاص [ريختن خون] يا قطع [دست سارق] اشتباه كنند، ديه اش با بيت المال مسلمانان است.

الحديث :

۱۷۰۰۳.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :إنّما أنا بَشَرٌ، و لَعلَّ بعضَكُم أن يكونَ ألحَنَ بحُجَّتِهِ مِن بَعضٍ ، فَمَن قَضَيتُ لَهُ مِن حَقِّ أخيهِ فإنّما أقطَعُ لَهُ قِطعَةً مِن نارٍ . ^۱

۱۷۰۰۴.معاني الأخبار :اختصَمَ رَجلانِ إلى النّبيِّ صلى الله عليه و آله في مَواريثَ و أشياءَ قد دَرَسَتْ، فقالَ النّبيُّ صلى الله عليه و آله : لعلَّ بعضَكُم أن يكونَ ألحَنَ بحُجَّتِهِ مِن بَعضٍ ، فَمَن قَضَيتُ لَهُ بشيءٍ مِن حَقِّ أخيهِ فإنّما أقطَعُ لَهُ قِطعَةً مِن النارِ ، فقالَ لَهُ كُلُّ واحِدٍ مِن الرَّجُلَينِ : يا رسولَ اللّهِ ، حَقّي هذا لِصاحبي ؟ فقالَ : و لكنِ اذهَبا فَتَوَخَّيا ثُمّ اسْتَهِما ثُمّ ليُحَلِّلْ كلُّ واحِدٍ مِنكُما صاحِبَهُ . ^۲

۱۷۰۰۵.تنبيه الخواطر :اختصمَ امرؤَ القيس وَ رَجلٌ إلى رسولِ اللّهِ في أرضٍ ، قالَ : أ لكَ بَيِّنَةٌ ؟ قالَ : لا، قالَ : فَيَمِّنْهُ ، قالَ : إذَن و اللّهِ يَذهَبُ بأرضي ! قالَ : إن ذَهَبَ بأرضِكَ بيَمينِهِ كانَ ممَّن لا يَنظُرُ اللّهُ إلَيهِ يَومَ القِيامَةِ و لا يُزَكِّيهِ و لَهُ عَذابٌ أليمٌ . قالَ : فَفَزِعَ الرجُلُ وَ رَدَّها إلَيهِ . ^۳

حديث :

۱۷۰۰۳.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :جز اين نيست كه من هم يك بشر هستم و اى بسا كه بعضى از شما در اقامه حجّت و دليل از ديگرى زبان آورتر باشد [و حكم مرا به نفع خويش گرداند]. پس، هر كس كه من [بر اساس بيّنه] از حق برادرش به نفع او حكم دهم، در حقيقت تكّه اى آتش در اختيار او مى گذارم.

۱۷۰۰۴.معانى الأخبار :دو نفر درباره ارثيه و مقدارى اشياى فرسوده با هم اختلاف پيدا كردند و براى داورى نزد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله رفتند، حضرت فرمود : ممكن است كه يكى از شما در اقامه حجت و دليل از ديگرى زبان آورتر باشد. پس، هر كس كه من از حق برادرش به نفع او حكم دهم، در حقيقت تكه اى آتش در اختيارش مى گذارم. در اين هنگام هر يك از آن دو مرد عرض كرد: اى رسول خدا! من حقّم را به طرفم بخشيدم. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: نه، بلكه برويد و حق جويانه اموال را قسمت كنيد و آن گاه قرعه زنيد و سپس يكديگر را حلال كنيد.

۱۷۰۰۵.تنبيه الخواطر :امرؤ القيس با مردى بر سر زمينى دعوا داشت و نزد پيامبر خدا صلى الله عليه و آله براى داورى رفته بود حضرت فرمود : بيّنه (شاهدى) دارى؟ عرض كرد: خير. فرمود: پس او را سوگند ده. امرؤ القيس عرض كرد: در اين صورت زمين مرا مى برد. فرمود: اگر با سوگندش زمين تو را ببرد، از كسانى خواهد بود كه خداوند در روز قيامت به وى نمى نگرد و اعمالش را نمى پذيرد و عذابى دردناك دارد. آن مرد به وحشت افتاد و زمين را به امرؤ القيس برگرداند.