۱۷۱۱۹.الإمامُ الباقرُ عليه السلام :إنَّ للّهِ عُقوباتٍ في القُلوبِ و الأبدانِ : ضَنْكٌ في المَعيشَةِ و وَهنٌ في العِبادَةِ، و ما ضُرِبَ عَبدٌ بِعُقوبَةٍ أعظَمَ مِن قَسوَةِ القَلبِ . ^۱

3347

ما يُقسِي القَلبَ

الكتاب :

فَبِما نَقْضِهِمْ مِيثاقَهُمْ لَعَنَّاهُمْ وَ جَعَلْنا قُلُوبَهُمْ قاسِيَةً» . ^۲

أَ لَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللّهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَ لاَ يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَيْهِمُ الأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ» . ^۳

الحديث :

۱۷۱۲۰.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :لا تُكثِرُوا الكلامَ بغَيرِ ذِكرِ اللّهِ ؛ فإنَّ كَثرَةَ الكلامِ بغَيرِ ذِكرِ اللّهِ قَسوَةُ القَلبِ ، إنّ أبعَدَ الناسِ مِن اللّهِ القَلبُ القاسي . ^۴

۱۷۱۲۱.عنه صلى الله عليه و آله :ثلاثةٌ يُقسِينَ القَلبَ : استِماعُ اللَّهوِ ، و طَلَبُ الصَّيدِ ، و إتيانُ بابِ السُّلطانِ . ^۵

۱۷۱۱۹.امام باقر عليه السلام :خداوند را براى دلها و بدنها كيفرهايى است؛ تنگى در معيشت و سستى در عبادت و به هيچ بنده اى كيفرى بزرگتر از سخت دلى چشانده نشده است.

3347

عوامل سخت دلى

قرآن:

«و به سبب آن كه پيمان خود را شكستند، لعنتشان كرديم و دلهاى ايشان را سخت گردانيديم».

«آيا براى كسانى كه ايمان آورده اند وقت آن نرسيده است كه دلهايشان براى خدا و آن حقيقتى كه نازل شده است نرم گردد و مانند كسانى نباشند كه از پيش بدانها كتاب داده شد و [عمر و ]انتظار بر آنان به درازا كشيد و دلهايشان سخت گرديد و بسيارى از آنان فاسق بودند؟»

حديث :

۱۷۱۲۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :در غير از ذكر خدا، زياده گويى نكنيد؛ زيرا زياده گويى در غير ذكر خدا، موجب سخت دلى مى شود و دورترين مردم از خدا، سخت دل است.

۱۷۱۲۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :سه چيز دل را سخت مى كند: بيهوده شنوى، شكار كردن ، و آمد و شد به دربار سلطان.

3346

قَسوَةُ القَلبِ

الكتاب :

ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُمْ مِنْ بَعْدِ ذَلِكَ فَهِيَ كَالْحِجارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَ إِنَّ مِنَ الْحِجارَةِ لَما يَتَفَجَّرُ مِنْهُ الأَنْهارُ وَ إِنَّ مِنْها لَما يَشَّقَّقُ فَيَخْرُجُ مِنْهُ الْماءُ وَ إِنَّ مِنْها لَما يَهْبِطُ مِنْ خَشْيَةِ اللّهِ وَ ما اللّهُ بِغافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ» . ^۱

(انظر) الأنعام: 43 ، الزمر: 22.

الحديث :

۱۷۱۱۶.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :قَلبُ الكافِرِ أقسى مِن الحَجَرِ . ^۲

۱۷۱۱۷.عنه عليه السلام :القُلوبُ قاسِيَةٌ عن حَظِّها ، لاهِيَةٌ عن رُشدِها ، سالِكَةٌ في غَيرِ مِضمارِها ، كأنَّ المَعنِيَّ سِواها ، و كأنَّ الرُّشدَ في إحرازِ دُنياها ! ^۳

۱۷۱۱۸.عنه عليه السلامـ مِن وَصيَّتِهِ لابنِهِ الحسنِ عليه السلام ـ: إنّما قَلبُ الحَدَثِ كالأرضِ الخالِيَةِ ؛ ما اُلقِيَ فيها مِن شيءٍ قَبِلَتهُ ، فَبادَرتُكَ بالأدَبِ قَبلَ أن يَقسُوَ قَلبُكَ و يَشتَغِلَ لُبُّكَ . ^۴

3346

سخت دلى

قرآن:

«سپس دلهاى شما بعد از اين [واقعه] سخت گرديد، همانند سنگ يا سخت تر از آن؛ چرا كه از برخى سنگها جويهايى بيرون مى زند و پاره اى از آنها مى شكافد و آب از آن خارج مى شود و برخى از آنها از بيم خدا فرو مى ريزد. و خدا از آنچه مى كنيد غافل نيست».

حديث :

۱۷۱۱۶.امام على عليه السلام :دل كافر، سخت تر از سنگ است.

۱۷۱۱۷.امام على عليه السلام :دلها در به دست آوردن بهره [معنوى ]خود، سخت گشته اند و از رستگارى خويش، غافل شده اند و در راهى جز مسير خويش ره مى سپرند؛ گويى مقصود چيزى جز [صلاح ]دلهاست و انگار رستگارى آنها در به دست آوردن دنيايشان است!

۱۷۱۱۸.امام على عليه السلامـ در سفارش به فرزندش حضرت حسن عليه السلام ـنوشت: دل جوان، در حقيقت، همچون زمين خالى است كه هر بذرى در آن افكنده شود، مى پذيردش. از اين رو، پيش از آن كه دلت سخت گردد و انديشه ات مشغول و گرفتار شود، به تربيت تو مبادرت ورزيدم.