۱۵۹۴۹.عنه عليه السلام :أمّا ما فَرَضَهُ اللّهُ سبحانَهُ في كتابِهِ فدَعائمُ الإسلامِ ، و هِي خَمسُ دَعائمَ . و على هذهِ الفَرائضِ الخَمسِ بُنِيَ الإسلامُ ، فَجَعَلَ سبحانَهُ لِكُلِّ فَريضَةٍ مِن هذهِ الفَرائضِ أربَعةَ حُدودٍ لا يَسَعُ أحَدا جَهلُها ، أوَّلُها الصلاةُ ثُمّ الزكاةُ ثُمّ الصيامُ ثُمّ الحَجُّ ثُمّ الوَلايَةُ ، و هِي خاتِمَتُها و الجامِعَةُ لِجَميعِ الفَرائضِ و السُّنَنِ . ^۱

۱۵۹۴۹.امام على عليه السلام :اما آنچه خداوند سبحان در كتاب خود فريضه قرار داده، تكيه گاههاى اسلام است و آن پنج تكيه گاه مى باشد و اسلام بر اين پنج فريضه بنا شده است. خداوند سبحان براى هر يك از اين فرايض چهار حدّ قرار داده كه همگان موظفند آنها را بدانند. نخستين اين
فرايض نماز است و سپس زكات و بعد از آن روزه و آن گاه حج و زان پس ولايت كه اين آخرى تمام كننده و به كمال رساننده و جامع همه واجبات و مستحبات است.

۱۵۹۴۶.الإمامُ الصّادقُ عليه السلامـ لأِبي عُبيدةَ الحَذّاء ـ: أ لا اُخبِرُكَ بِأشَدِّ ما افتَرَضَ اللّهُ على خَلقِهِ ؟ : إنصافُ الناسِ مِن أنفسِهم ، و مُواساةُ الإخوانِ في اللّهِ عَزَّ و جلَّ ، و ذِكرُ اللّهِ على كُلِّ حالٍ ، فإن عُرِضَت لَهُ طاعَةٌ للّهِِ عَمِلَ بها ، و إن عُرِضَت لَهُ مَعصيَةٌ لَهُ تَرَكَها . ^۱

۱۵۹۴۷.عنه عليه السلام :مِن أشَدِّ ما فَرَضَ اللّهُ على خَلقِهِ ذِكرُ اللّهِ كثيرا . لا أعني «سُبحانَ اللّهِ و الحَمدُ للّهِ و لا إلهَ إلاّ اللّهُ و اللّهُ أكبَرُ» و إن كانَ مِنهُ ، و لكنْ ذِكرُ اللّهِ عِندَ ما أحَلَّ و حَرَّمَ ، فإن كانَ طاعَةً عَمِلَ بها ، و إن كانَ مَعصيَةً تَرَكَها . ^۲

(انظر) العهد : باب 2918 حديث 14538.

3147

جَوامِعُ الفَرائِضِ

۱۵۹۴۸.الإمامُ عليٌّ عليه السلامـ في وصِيَّتِهِ لابنِهِ محمّدِ ابنِ الحَنَفيَّةِ ـ: يا بُنَيَّ ، لا تَقُل ما لا تَعلَمُ ، بل لا تَقُل كُلَّ ما تَعلَمُ ؛ فإنَّ اللّهَ تباركَ و تعالى قد فَرَضَ على جَوارِحِكَ كُلِّها فَرائضَ يَحتَجُّ بها علَيكَ يَومَ القِيامَةِ و يَسألُكَ عَنها ، و ذَكَّرَها و وَعَظَها و حَذَّرَها و أدَّبها و لم يَترُكْها سُدىً ، فقالَ اللّهُ عَزَّ و جلَّ : «و لا تَقْفُ ما لَيسَ لَكَ بهِ عِلمٌ إنَّ السَّمْعَ و البَصَرَ و الفُؤَادَ كُلُّ اُولئكَ كانَ عَنهُ مَسؤولاً»^۳ و قالَ عَزَّ و جلَّ : «إذ تَلَقَّوْنَهُ بألْسِنَتِكُمْ وَ تَقولُونَ بأفْواهِكُم ما لَيسَ لَكُم بهِ عِلْمٌ و تَحْسَبُونَهُ هَيِّنا و هُو عِندَ اللّهِ عَظيمٌ»^۴ ثُمّ استَعبَدَها بطاعَتِهِ فقالَ عَزَّ و جلَّ : «يا أيُّها الَّذينَ آمَنوا ارْكَعُوا و اسْجُدُوا و اعْبُدُوا رَبَّكُم و افْعَلُوا الخَيْرَ لَعلَّكُم تُفْلِحُونَ»^۵ فهذهِ فَريضَةٌ جامِعَةٌ واجِبَةٌ علَى الجَوارِحِ . ^۶

۱۵۹۴۶.امام صادق عليه السلامـ به ابو عبيده حذّاء ـفرمود : آيا تو را از سخت ترين چيزى كه خداوند بر آفريدگانش واجب كرد آگاه نسازم؟ انصاف داشتن مردم نسبت به يكديگر، همدردى و كمك به برادران دينى و ياد خدا در همه حال، به طورى كه اگر طاعتى برايش پيش آيد آن را به كار بندد و اگر معصيتى پيش آيد رهايش كند.

۱۵۹۴۷.امام صادق عليه السلام :يكى از دشوارترين چيزهايى كه خداوند بر خلق خويش واجب كرده، بسيار به ياد خدا بودن است. مقصودم «سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الا اللّه و اللّه اكبر» نيست. گر چه اين هم ياد خداست اما [مقصودم از ذكر خدا] به ياد خدا بودن هنگام رو به رو شدن با حلال و حرام است، به طورى كه اگر پاى طاعتى در ميان بود، آن را به كار بندد و اگر معصيتى پيش آمد تركش كند.

3147

فرايض جامع

۱۵۹۴۸.امام على عليه السلامـ در سفارش خود به فرزندش محمّد بن حنفيّه ـفرمود: فرزندم! آنچه نمى دانى مگوى، بلكه همه آنچه را هم كه مى دانى مگوى؛ زيرا خداوند تبارك و تعالى بر همه اندامهاى بدنت فرايضى مقرّر فرموده است كه روز قيامت با آنها در برابر تو حجّت مى آورد و نسبت به آنها تو را بازخواست مى كند و به اين اعضا و جوارح تذكر و اندرز داده و هشدارشان داده و به آنان ادب آموخته و به حال خود رهايشان نكرده است. [مثلاً ]خداوند عزّ و جلّ فرموده است: «از آنچه تو را بدان علمى نيست پيروى مكن كه همانا گوش و چشم و دل همگى بازخواست مى شوند» و فرموده است: «آن گاه كه آن [بهتان ]را از زبان يكديگر مى گرفتيد و با زبانهاى خود چيزى را كه بدان علم نداشتيد مى گفتيد و مى پنداشتيد كه كارى سهل و ساده است با اين كه آن امر نزد خدا بس بزرگ بود». سپس از اين اندامها خواسته است تا با فرمانبرى از خدا او را عبادت و بندگى كنند. خداوند عزّ و جلّ فرموده است: «اى كسانى كه ايمان آورده ايد! ركوع كنيد و سجده كنيد و پروردگارتان را عبادت و بندگى نماييد و كار خوب انجام دهيد شايد كه رستگار شويد». پس، اين يك فريضه جامع است كه بر اعضا و جوارح مقرّر گشته است.