۱۵۷۷۵.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :اُهرُبْ مِن الفُتيا هَرَبَكَ مِنَ الأسَدِ ، و لا تَجعَلْ رَقَبَتَكَ للناسِ جِسرا ^۱ . ^۲

۱۵۷۷۶.عنه عليه السلام :خَصلَتَينِ مُهلِكَتَينِ : تُفتي الناسَ بِرَأيكَ ، أو تَدينُ بما لا تَعلَمُ . ^۳

3120

ضَمانُ المُفتي

۱۵۷۷۷.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :مَن اُفتِيَ بغيرِ عِلمٍ كانَ إثمُهُ على مَن أفتاهُ . ^۴

۱۵۷۷۸.الإمامُ الباقرُ عليه السلام :مَن أفتَى الناسَ بغيرِ عِلمٍ و لا هُدىً، لَعَنَتهُ ملائكةُ الرَّحمَةِ و ملائكةُ العذابِ ، و لَحِقَهُ وِزرُ مَن عَمِلَ بِفُتياهُ . ^۵

۱۵۷۷۹.وسائل الشيعة :كانَ أبو عبدِ اللّهِ عليه السلام قاعِدا في حَلقَةِ رَبيعَةَ الرَّأيِ ، فجاءَ أعرابيٌّ فَسَألَ رَبيعَةَ الرأيِ عَن مَسألَةٍ فَأجابَهُ ، فلمّا سَكَتَ قالَ لَهُ الأعرابيُّ : أ هُو في عُنُقِكَ ؟ فَسَكَتَ عَنهُ رَبيعَةُ و لم يَرُدَّ علَيهِ شيئا ، فأعادَ المَسألَةَ علَيهِ فأجابَهُ بِمِثلِ ذلكَ ، فقالَ لَهُ الأعرابيُّ : أ هُو في عُنُقِكَ ؟ فَسَكَتَ رَبيعَةُ ، فقالَ لَهُ أبو عبدِ اللّهِ عليه السلام : هُو في عُنُقِهِ ، قالَ ، أ و لم يَقُلْ ، و كُلُّ مُفتٍ ضامِنٌ ؟ ! ^۶

۱۵۷۷۵.امام صادق عليه السلام :از فتوا دادن چنان بگريز كه از شير مى گريزى و گردنت را پل مردم قرار مده.

۱۵۷۷۶.امام صادق عليه السلام :دو كار مُهلك است : يكى اين كه بر پايه رأى خود به مردم فتوا دهى، ديگر اين كه ندانسته از چيزى پيروى كنى.

3120

ضامن بودن فتوا دهنده

۱۵۷۷۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كس به فتوايى كه از روى نادانى به او داده شده است عمل كند، گناهش به گردن كسى است كه به او فتوا داده است.

۱۵۷۷۸.امام باقر عليه السلام :هر كس بدون علم و هدايت به مردم فتوا دهد، فرشتگان رحمت و فرشتگان عذاب بر او لعنت فرستند و گناه آن كه به فتواى او عمل كند دامنگيرش شود.

۱۵۷۷۹.وسائل الشيعة :امام صادق عليه السلام در مجلس ربيعة الرأى نشسته بود كه عربى باديه نشين آمد و از ربيعة الرأى مسأله اى پرسيد. ربيعه جوابش را داد. وقتى حرفش تمام شد باديه نشين گفت : آيا به گردن مى گيرى؟ ربيعه سكوت كرد و جوابى نداد. آن عرب دوباره مسأله را پرسيد و ربيعه همان جواب را به او داد. باديه نشين گفت : آيا به گردن مى گيرى؟ ربيعه سكوت كرد. امام صادق عليه السلام به او فرمود: به گردن اوست. بگويد [به گردن مى گيرم ]يا نگويد ؛ زيرا هر فتوا دهنده اى ضامن است.

(انظر) الفتوى : باب 3120.

3118

مَن أفتَى النّاسَ بِرَأيِهِ

۱۵۷۷۰.الإمامُ الباقرُ عليه السلام :لو كنّا نُفتِي الناسَ بِرَأينا و هَوانا لَكُنّا مِن الهالِكِينَ ، و لَكُنّا نُفتِيهِم بآثارٍ مِن رسولِ اللّهِ صلى الله عليه و آله و اُصولِ عِلمٍ عِندَنا ، نَتَوارَثُها كابِرا عن كابِرٍ ......... . ^۱

۱۵۷۷۱.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :مَن أفتَى النّاسَ بِرَأيهِ فَقَد دانَ بِما لا يَعلَمُ ، و مَن دانَ بِما لا يَعلَمُ فَقَد ضادَّ اللّهَ حَيثُ أحَلَّ وَ حَرَّمَ فِيما لا يَعلَمُ . ^۲

۱۵۷۷۲.عنه عليه السلام :إيّاكَ أن تُفتِيَ النّاسَ بِرَأيكَ ، أو تَدينَ بِما لا تَعلَمُ . ^۳

۱۵۷۷۳.عنه عليه السلام :و اللّهِ ما نَقولُ بأهوائنا، و لا نَقولُ بِرَأينا ، و لا نَقولُ إلاّ ما قالَ رَبُّنا . ^۴

3119

التَّحذيرُ مِنَ الفُتيا بِالرَّأي

۱۵۷۷۴.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :أجرَؤكُم علَى الفَتوى أجرَؤكُم علَى النارِ . ^۵

3118

كسى كه بر اساس رأى خود فتوا دهد

۱۵۷۷۰.امام باقر عليه السلام :ما اگر بر اساس رأى و هوس خود به مردم فتوا مى داديم، هر آينه از هلاك شدگان بوديم. ليكن ما بر پايه قول و سنّت پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و اصول علميى كه خود داريم و از پدران بزرگوار خود به ارث مى بريم، براى مردم فتوا مى دهيم ......... .

۱۵۷۷۱.امام صادق عليه السلام :كسى كه بر اساس رأى خود به مردم فتوا دهد، از چيزى كه نمى داند پيروى كرده است و كسى كه از آنچه نمى داند پيروى كند، با خدا به ضدّيت برخاسته است؛ زيرا ندانسته چيزى را حلال و حرام كرده است.

۱۵۷۷۲.امام صادق عليه السلام :زنهار، كه براى مردم به رأى خود فتوا دهى يا از چيزى كه نمى دانى پيروى كنى.

۱۵۷۷۳.امام صادق عليه السلام :به خدا سوگند كه ما نه بر اساس هوا و هوسِ خود چيزى مى گوييم و نه بر پايه رأى خويش، و جز آنچه پروردگارمان گفته است چيزى نمى گوييم.

3119

برحذر داشتن از صدور فتواى به رأى

۱۵۷۷۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :بى باك ترينِ شما در فتوا دادن، بى باك ترين شما در برابر آتش است.