۱۹۷۲۲.عنه عليه السلام :إنّ فِرعَونَ لَمّا وَقَفَ على أنّ زَوالَ مُلكِهِ على يدِ موسى أمرَ بإحضارِ الكَهَنَةِ ، فدَلُّوهُ على نَسَبِهِ و أنّه مِن بَني إسرائيلَ ، فلَم يَزَلْ يأمُرُ أصحابَهُ بِشَقِّ بُطونِ الحَوامِلِ مِن بَني إسرائيلَ حتّى قَتَلَ في طَلَبِهِ نَيّفا و عِشرينَ ألفَ مَولودٍ ، و تَعَذّرَ علَيهِ الوُصولُ إلى قَتلِ موسى ؛ لحِفظِ اللّهِ تباركَ و تعالى إيّاهُ . ^۱

كلام حول قصص موسى و هارون عليهما السلام في فصول:

1 ـ منزلـة موسـى عليه السلام عنـدَ اللّهِ و موقفـه العُبوديّ:

«كان عليه السلام أحد الخمسه اُولي العزم الذين هم سادة الأنبياء و لهم كتابٌ و شريعة ، كما خصّهم اللّه تعالى بالذّكر في قوله : «و إذْ أخَذْنا مِنَ النَّبِيِّينَ مِيثاقَهُمْ و مِنْكَ و مِنْ نُوحٍ و إبْراهيمَ و مُوسى و عِيسى بنِ مَرْيمَ و أخَذْنا مِنْهُم مِيثاقا غَليظا»^۲ ، و قال : «شَرَعَ لَكُم مِنَ الدِّينِ ما وَصّى بِهِ نُوحا و الّذِي أوْحَيْنا إلَيكَ وَ ما وَصَّيْنا بِهِ إبْراهيمَ و مُوسى و عِيسى» . ^۳
و لقد امتنّ اللّه سبحانه عليه و على أخيه في قوله : «و لَقَدْ مَنَنّا عَلى مُوسى و هارونَ»^۴ و سلّم عليهما في قوله: «سَلامٌ على مُوسى وَ هارُونَ»^۵ ، و أثنى على موسى عليه السلام بأجمل الثناء في قوله : «و اذكُرْ في الكِتابِ مُوسى إنّهُ كانَ مُخْلَصا و كانَ رَسُولاً نَبيّا * و نادَيْناهُ مِن جانِبِ الطُّورِ الأيمَنِ و قَرَّبْناهُ نَجِيّا»^۶ و قال : «و كانَ عِندَ اللّهِ وَجيها»^۷ ، و قال : «و كَلَّمَ اللّهُ مُوسى تَكْليما» . ^۸
و ذكره في جملة من ذكرهم من الأنبياء في سورة الأنعام (الآية 84 ـ 88) فأخبر أ نّهم كانوا محسنين صالحين ، و أنّه فضّلهم علَى العالمين و اجتباهم و هداهم إلى صراطٍ مستقيمٍ ، و ذكره في جملة الأنبياء في سورة مريم، ثمّ ذكر في الآية 58 منها أ نّهم الذين أنعم اللّهُ عليهم .
فاجتمع بذلك له عليه السلام معنَى الإخلاص و التقريب و الوجاهة و الإحسان و الصلاح و التفضيل و الاجتباء و الهداية و الإنعام ، و قد مرّ البحث عن معاني هذه الصفات في مواضع تناسبها من هذا الكتاب ، و كذا البحث عن معنَى النبوّة و الرسالة و التكليم .
و ذكرَ الكتاب النازل عليه و هو التوراة فوصفها بأنّها إمامٌ و رحمةٌ (سورة الأحقاف : 12) و بأنّها فرقان و ضياء و ذكر (الأنبياء : 48) و بأنّ فيها هدىً و نورا (المائدة : 44) و قال : «و كَتَبْنا لَهُ في الألْواحِ مِن كُلِّ شَيءٍ مَوعِظَةً و تَفْصيلاً لِكُلِّ شَيءٍ» . ^۹
غير أنّه تعالى ذكر في مواضع من كلامه أ نّهم حرّفوها و اختلفوا فيها ، و قصّة بخت نَصّر و فتحه فلسطين ثانيا ـ و هدمه الهيكل ، و إحراقه التوراة ، و حشره اليهود إلى بابل سنة خمس مائةٍ و ثمانٍ و ثمانين قبل المسيح ، ثمّ فتح كورش الملك بابل سنة خمس مائة و ثمانٍ و ثلاثين قبل المسيح ، و إذنه لليهود أن يرجعوا إلى فلسطين ثانيا ، و كتابة عزراء الكاهن التوراة لهم معروفٌ في التواريخ ، و قد تقدّمت الإشارة إليه في الجزء الثالث من الكتاب في قصص المسيح عليه السلام .

۱۹۷۲۲.امام صادق عليه السلام :هنگامى كه فرعون فهميد سلطنت او به دست موسى از بين خواهد رفت، دستور داد كاهنان را احضار كنند و آنان او را از نسب موسى و اينكه او از بنى اسرائيل است آگاه ساختند. از آن پس، فرعون پيوسته به نيروهاى خود دستور مى داد شكم زنان باردار بنى اسرائيل را بدرند تا جايى كه براى نابودى موسى بيست و چند هزار جنين را كشت، امّا موفق به كشتن موسى نشد؛ زيرا كه خداى تبارك و تعالى او را حفظ مى كرد.

گفتارى پيرامون داستان هاى موسى و هارون عليهما السلام در چند فصل:

1 ـ منزلت موسى عليه السلام نزد خداوند و مقام بندگى او:

«موسى عليه السلام يكى از پنج پيامبر اولو العزمى است كه مهتر پيامبران و صاحب كتاب و شريعت هستند. خداى متعال اختصاصاً از اين پيامبران نام برده مى فرمايد : «و [ياد كن ]هنگامى را كه از پيامبران پيمان گرفتيم و از تو و از نوح و ابراهيم و موسى و عيسى پسر مريم و از همه آنان پيمانى استوار گرفتيم» و نيز مى فرمايد : «از دين، آنچه را كه به نوح درباره آن سفارش كرد، و آنچه را به تو وحى كرديم و آنچه را كه درباره آن به ابراهيم و موسى و عيسى سفارش نموديم ، براى شما تشريع كرد».
خداوند سبحان بر او و برادرش منّت نهاده مى فرمايد : «و هر آينه بر موسى و هارون منّت نهاديم». نيز بر آن دو درود فرستاده است : «درود بر موسى و هارون». همچنين موسى را به نيكوترين وجه ستوده است : «و در اين كتاب از موسى ياد كن ؛ زيرا كه او مخلَص و فرستاده اى پيامبر بود. و از جانب راست طور به او ندا داديم و در حالى كه با وى راز مى گفتيم او را به خود نزديك ساختيم».
و نيز مى فرمايد : «و نزد خدا آبرومند بود». همچنين مى فرمايد : «و خداوند با موسى سخن گفت سخن گفتنى».
در سوره انعام (آيه 88 ـ 84) از آن حضرت در كنار ديگر انبيا نام برده و خبر داده است كه آنان همگى مردمانى نيكوكار و صالح بودند و خداوند ايشان را بر جهانيان برترى داد و آنان را برگزيد و به راه راست هدايتشان فرمود. در سوره مريم نيز وى را در زمره پيامبران ياد كرده و سپس در آيه 58 همين سوره فرموده كه اينان كسانى هستند كه خداوند نعمت ارزانيشان كرده است.
بنا بر اين، موسى عليه السلام مجموع اين صفات را داشته است : اخلاص، نزديكى به خدا، آبرومندى نزد خدا، نيكوكارى، صلاح و پاكى، برگزيدگى، هدايت، و برخوردارى از نعمت خدا. پيش از اين درباره معناى اين صفات و نيز معناى نبوّت و رسالت و سخن گفتن خدا با موسى، در جاى خود از اين كتاب بحث كرده ايم.
خداوند از كتابى كه بر موسى نازل فرموده، يعنى تورات، ياد كرده و آن را با صفاتى چون پيشوا و رحمت (احقاف: 12)، فرقان و روشنايى و اندرز (انبياء: 48) و اينكه در آن هدايت و روشنايى است (مائده: 44) وصف كرده و نيز فرموده است : «و در الواح [تورات] براى او در هر موردى پندى و براى هر چيزى تفصيلى نگاشتيم».
منتها، در چند جا از قرآن كريم فرموده است كه بنى اسرائيل تورات را تحريف كردند و درباره آن اختلاف ورزيدند. داستان بُخت نَصّر و فتح دوباره فلسطين به دست او و ويران كردن هيكل [معبد سليمان] و سوزاندن تورات و كوچانيدن يهود به بابل در سال 588 قبل از ميلاد و سپس فتح بابل به دست كورش در سال 538 پيش از ميلاد و اجازه دادن به يهود براى بازگشت دوباره به فلسطين و نوشتن تورات به وسيله عزراى كاهن از حوادث معروف تاريخند و ما در جلد سوّم كتاب در قسمت داستان ها و ماجراهاى حضرت مسيح عليه السلام به آنها اشاره كرده ايم.

۱۹۷۱۸.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :الحَمدُ للّهِ ......... الّذي كَلَّمَ موسى تَكلِيما ، و أراهُ مِن آياتِهِ عَظيما ، بلا جَوارِحَ و لا أدَواتٍ ، و لا نُطقٍ و لا لَهَواتٍ . ^۱

۱۹۷۱۹.عنه عليه السلام :و إنْ شئتُ ثَنَّيتُ بموسى كَليمِ اللّهِ صلى الله عليه و سلم ؛ حَيثُ يقولُ : «رَبِّ إنّي لِما أنْزَلْتَ إلَيَّ مِن خَيرٍ فَقيرٌ»^۲ و اللّهِ ، ما سَألَهُ إلاّ خُبزا يأكُلُهُ ، لأنّه كانَ يأكُلُ بَقلَةَ الأرضِ . ^۳

۱۹۷۲۰.الإمامُ الصّادقُ عليه السلام :كُنْ لِما لا تَرجو أرجى مِنكَ لِما تَرجو ؛ فإنَّ موسى عليه السلام ذَهَبَ يَقتَبِسُ نارا فانصَرَفَ إلَيهِم و هُو نَبيٌّ مُرسَلٌ . ^۴

۱۹۷۲۱.عنه عليه السلام :أوحَى اللّهُ إلى موسَى بنِ عِمرانَ عليه السلام : أ تَدري يا موسى لِمَ انتَجَبتُكَ مِن خَلقي و اصطَفَيتُكَ لِكَلامي ؟ فقالَ : لا يا ربِّ ، فأوحَى اللّهُ إلَيهِ : إنّي اطَّلَعتُ إلَى الأرضِ فلَم أجِدْ علَيها أشَدَّ تَواضُعا لِي مِنكَ . ^۵

۱۹۷۱۸.امام على عليه السلام :سپاس و ستايش خدايى را ......... كه با موسى به تمام و كمال سخن گفت و از نشانه هاى خود آيتى بزرگ به او نماياند، بى آنكه عضو و ابزارى يا زبان و زبانچه اى داشته باشد.

۱۹۷۱۹.امام على عليه السلام :و اگر بخواهم نمونه دومى را بياورم، از موسى كليم اللّه ياد مى كنم، آنجا كه مى فرمايد : «پروردگارا! من به آن خوبى اى كه تو برايم فرو فرستى نيازمندم». به خدا سوگند كه او از خداوند چيزى جز نانى براى خوردن نخواست؛ زيرا از علف و سبزه زمين تغذيه مى كرد.

۱۹۷۲۰.امام صادق عليه السلام :به آنچه اميد ندارى اميدوارتر باش تا به آنچه اميد دارى؛ زيرا موسى عليه السلام رفت كه مقدارى آتش بياورد، وقتى به سوى خانواده خود برگشت، پيامبرى مرسل بود.

۱۹۷۲۱.امام صادق عليه السلام :خداوند به موسى بن عمران عليه السلام وحى فرمود : اى موسى! آيا مى دانى چرا از ميان آفريدگانم تو را برگزيدم و براى [شنيدن ]سخنم تو را انتخاب كردم؟ عرض كرد : نه، اى پروردگار! خداوند به او وحى فرمود : من به زمين نگريستم و در روى آن كسى را نيافتم كه در برابر من متواضع تر از تو باشد.