«تأليف واژه نامه تخصصىِ متون دينى، نياز اساسى مترجمان علوم دينى است».
دبير همايش «ترجمه متون دينى؛ كاركردها، آسيبها و بايستهها، كه با حضور جمعى از اساتيد، مترجمان و پژوهشگران علوم دينى در تالار علامه مجلسى مؤسسه دارالحديث برگزار شد، با بيان اين مطلب گفت: «با توجه به اينكه هر اصطلاحى از يك زبان به زبان ديگر ترجمه مىشود چندين معنا پيدا مىكند، وجود يك واژهنامه تخصصى، بيشترين كمك را به مترجم مىكند».
محمدمرادى ضمن اشاره به اهميت ترجمه متون دينى خاطر نشان كرد: «تنها راه آشنا كردن محققان به علوم دينى، ترجمه اين متون از زبانى به زبان ديگر است و به روز رسانى ترجمه ها نيز از ديگر نيازهاى بخش پژوهش است».
مدير گروه ترجمه پژوهشكده علوم حديث، آشنايى كامل مترجمان دينى به فرهنگ مقصد را ضرورى برشمرد و اظهار داست: «به دليل اينكه هنگام ترجمه متون در كنار تجربيات، فرهنگ نيز منتقل مىشود،مترجمان در هنگام ترجمه بايد توجه داشته باشند كه متن نهايى، با فرهنگ مقصد تطابق داشته باشد».
احمد شهدادى، كارشناس ترجمه متون دينى نيز در اين همايش، عدم آشنايى مترجمان به زبان مقصد را از آسيبهاى مهم بخش ترجمه عنوان و تصريح كرد: «با توجه به اينكه ۸۰ درصد ترجمه، به دانستن زبان مقصد بستگى دارد، اين ضعف، ضرر بزرگى را متوجه علوم دينى مىكند».
وى با بين اينكه بهترين نوع ترجمه، ترجمه به طبيعىترين شكل ممكن است و طبيعىترين شكل ترجمه، به زبان معيار است، گفت: «ترجمه به هر زبانى به غير از زبان معيار به دليل اينكه براى عامه مردم شناخته شده نيست، باعث مىشود تا متون دينى از مدارس، دانشگاهها و زندگى عادى مردم كنار گذاشته شود».
اين پژوهشگر حوزه دين، وجود ابهام در ترجمه را از آفات اين بخش دانست و اظهار داشت: «تفسير گريزى آفتى است كه بسيارى از مترجمان ما با آن درگير هستند، در حالى كه ترجمه در كنار تفسير معنا پيدا مىكند».
وى با اشاره اينكه نياز سنجى مخاطبان يك اصل مهم در امر ترجمه متون دينى است تأكيد كرد: «يكى ديگر از نواقص و آفات ترجمه متون دينى كاربردى نبودن اين متون و همچنين به روز نرساندن متون ترجمه شده قديمى است».
در ادامه همايش، حجة الإسلام محمد نقدى، مسئول مركز ترجمه قرآن در ميزگرد تخصصى ترجمه متون دينى، ضمن اشاره به كمبودهاى موجود در اين بخش گفت: «كمبود نيروى انسانى متخصص، بزرگترين مشكل بخش ترجمه متون دينى است كه با ايجاد كارگاه ترجمه و تربيت نيروى انسانى مىتوان اين مشكل را برطرف كرد».
همچنين نجفعلى ميرزايى، مدير مركز الحضارة لتنمية الفكر الاسلامى در لبنان با تأكيد بر شناساندن ترجمه به عنوان يك علم به مجامع علمى گفت: «با يك مديريت كاربردى و تبيين سياستهاى كارآمد در بخش ترجمه مىتوان در زمينه توليد علم و پيشرفت بيشتر، گامهاى مؤثرى برداشت».
وى افزود: «مترجم بايد با فرهنگِ مقصد آشنايى كامل داشته باشد و ترجمه خود را مطابق با فرهنگ مقصد ارائه دهد».
همچنين در اين ميزگرد، سيد ابوالقاسم حسينى ژرفا، پژوهشگر و مترجم علوم دينى با بيان اينكه ترجمه، خلق يك اثر جديد همراه با پيكرسازى و دميدن روح است گفت: «ترجمه، برگرداندن مطلب از زبانى به زبان ديگر نيست و گزارش و تبيين موضوع است ولى متأسفانه مترجمان ما مىتوانند پيكر نو بيافرينند وى از دميدن روح به مطالب عاجزند».
وى قرآن كريم و برخى متون دينى را غير قابل ترجمه عنوان و تصريح كرد: «براى بيان معناى كامل كلمات اين متون، بايد توضيحات اضافى را داخل پرانتز و قلاب قرار دهيم در حالى كه پرانتز و قلاب، جان و روح مطلب را مىگيرد».
در ادامه ميزگرد، شجاع خانى، مشاور معاونت پژوهشى سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامى در دهلى، ضمن اشاره به كاستىهاى موجود در بخش ترجمه متون دينى گفت: «تاكنون نسبت به اثر بخش ترجمهها بى توجه بودهايم و نيازسنجى مخاطبان را ناديده گرفتهايم».
در ادامه، رضابابايى، دبير انجمن قلم حوزه، ترجمه را محصول روشنفكرى دانست و خاطر نشان كرد:
«ترجمه محصول روشنفكرى و روشنفكرى محصول ترجمه است و اگر بخواهيم در اين زمينه موفق باشيم مطالعات ترجمه و ترجمهشناسى را بايد هر چه زودتر آغاز كنيم كه در غير اين صورت در اين حوزه، آينده خوشايندى نخواهيم داشت».
ترجمه، مكمّل تدوين متون دينى است
آية اللّه رىشهرى، رئيس مؤسسه علمى ـ فرهنگى دارالحديث، در اين همايش، در سخنانى، به اقبال فوق العاده كنونى به سخنان اهل بيت عليهمالسلام در سطح جهان اشاره و اهميت چنين نشستهايى را يادآورى كرد.
وى به بيان توانايىهاى لازم براى مترجم متون دينى پرداخت و تسلط كافى بر زبان مقصد، اجتهاد لغوى و فهم درست حديث را از جمله اين توانايىها برشمرد.
رئيس دانشكده علوم حديث، دارا بودن هنر نويسندگى را براى مترم ضرورى دانست و گفت: «مترجم بايد ابتدا، يك نويسنده توانا باشد تا بتواند متنى شيرين و خواندنى در ترجمه ارائه كند».
وى، رسايى ترجمه و توجه به فرهنگ مخاطبان را از لوازم ترجمهها بيان كرد و گفت: «با عنايت به اين موارد، مترجم بايد يك محقق باشد و ترجمه، مكمّل كار تأليف و تدوين متون دينى است».
آية اللّه رى شهرى پيش نهاد داد اشكالات ترجمههاى انجام شده از متون دينى، در ساليان گذشته، جمعآورى شود تا راهگشاى سايرين، در ترجمههاى جديد باشد.
ايشان سپس به راه كارهاى رفع مشكلات موجود در اين حوزه پرداخت و گفت: «ايجاد رشته ترجمه به زبانهاى مختلف، تأسيس مركز آموزش زبان و ترجمه متون دينى، تأسيس انجمن ـ نظارت بر ترجمه متون دينى و انتشار نشريه تخصصىِ ترجمه متون دينى، از راه كارهاى رفع مشكلات موجود در زمينه ترجمه متون دينى است.»
