۲۰۸۴۲.ثواب الأعمال عن أبي هريرة و عبدِ اللّهِ بن عبّاسٍ :خَطَبَنا رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله قَبلَ وَفاتِهِ ـ و هِيَ آخِرُ خُطبَةٍ خَطَبَها بالمَدينَةِ حتّى لَحِقَ باللّهِ عَزَّ و جلَّ ـ فوَعَظَ بمَواعِظَ ذَرَفَت مِنها العُيونُ ، و وَجِلَت مِنها القُلوبُ ، و اقشَعَرَّت مِنها الجُلودُ ، و تَقَلقَلَت مِنها الأحشاءُ ، أمرَ بِلالاً فَنادى : الصّلاةَ جامِعَةً ، فاجتَمعَ النّاسُ ، و خَرجَ رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله حتَّى ارتَقَى المِنبَرَ فقالَ : أيُّها النّاس ، اُدْنوا و وَسِّعوا لِمَن خَلفَكُم (قالَها ثَلاثَ مَرّاتٍ) ، فدَنا النّاسُ و انضَمَّ بَعضُهُم إلى بَعضٍ ، فالتَفَتوا فلَم يَرَوا خَلفَهُم أحَدا ، ثُمّ قالَ :
يا أيُّها النّاسُ ، اُدْنُوا و وَسِّعوا لِمَن خَلفَكُم ، فقالَ رجُلٌ : يا رسولَ اللّهِ، لِمَن نُوَسِّعُ ؟ قالَ : للمَلائكَةِ ، فقالَ : إنّهُم إذا كانوا مَعَكُم لَم يَكونوا مِن بَينِ أيديكُم و لا مِن خَلفِكُم و لكنْ يَكونونَ عَن أيمانِكُم و عَن شَمائلِكُم ، فقالَ رجُلٌ : يا رسولَ اللّهِ، لِمَ لا يَكونونَ مِن بَينِ أيدينا و لا مِن خَلفِنا ، أ مِن فَضلِنا علَيهِم أم فَضلِهِم علَينا ؟ قالَ : أنتُم أفضَلُ مِن المَلائكَةِ ، اِجلِسْ فجَلسَ الرّجُلُ فخَطَبَ رسولُ اللّهِ فقالَ :
الحَمدُ للّهِ نَحمَدُهُ و نَستَعينُهُ ، و نُؤمِنُ بهِ و نَتَوكَّلُ علَيهِ ، و نَشهَدُ أن لا إله إلاّ اللّهُ وَحدَهُ لا شَريكَ لَهُ ، و أنّ محمّدا عَبدُهُ و رَسولُهُ ، و نَعوذُ باللّهِ مِن شُرورِ أنفُسِنا و مِن سَيّئاتِ أعمالِنا ، مَن يَهدِ اللّهُ فَلا مُضِلَّ لَهُ ، و مَن يُضلِلْ فلا هادِيَ لَهُ . أيُّها النّاسُ إنّهُ كائنٌ في هذهِ الاُمّةِ ثَلاثونَ كَذّابا ، أوّلُ مَن يَكونُ مِنهُم صاحِبُ صَنعاءَ و صاحِبُ اليَمامَةِ . ^۱ يا أيُّها النّاسُ إنّهُ مَن لَقِيَ اللّهَ عَزَّ و جلَّ يَشهَدُ أن لا إلهَ إلاّ اللّهُ مُخلِصا لَم يَخلِطْ مَعَها غَيرَها دَخَلَ الجَنّةَ .
فقامَ عليُّ بنُ أبي طالبٍ عليه السلام فقالَ : يا رسولَ اللّهِ، بأبي أنتَ و اُمّي ، كَيفَ يَقولُها مُخلِصا لا يَخلِطُ مَعَها غَيرَها ؟ فَسِّرْ لَنا هذا حتّى نَعرِفَهُ ، فقالَ : نَعَم ، حِرصا علَى الدُّنيا و جَمعا لَها مِن غَيرِ حِلِّها ، و رِضىً بِها ، و أقوامٌ يَقولونَ أقاوِيلَ الأخيارِ و يَعمَلونَ عَملَ الجَبابِرَةِ (و الفُجّارِ) ، فمَن لَقِيَ اللّهَ عَزَّ و جلَّ و لَيسَ فيهِ شيءٌ مِن هذهِ الخِصالِ و هُو يَقولُ : لا إلهَ إلاّ اللّهُ فلَهُ الجَنّةُ ، فإنْ أخَذَ الدُّنيا و تَرَكَ الآخِرَةَ فلَهُ النّارُ . ^۲

۲۰۸۴۲.ثواب الأعمالـ به نقل از ابو هريره و عبد اللّه بن عباس ـ: رسول خدا صلى الله عليه و آله پيش از وفات خود در آخرين خطبه اى كه در مدينه ايراد كرد و بعد از آن به خداوند عزّ و جلّ پيوست، اندرزهايى داد كه به سبب آنها چشم ها گريان شد و دل ها تپيد و بدن ها لرزيد و جان ها بيتاب گرديد. آن حضرت به بلال دستور سردادن نداى نماز جماعت را داد و مردم جمع شدند و رسول خدا صلى الله عليه و آله بيرون آمد و بر منبر رفت و سه بار فرمود : اى مردم! نزديكتر آييد و جا براى پشت سرى هاى خود باز كنيد. مردم نزديك شدند و به هم چسبيدند، اما چون برگشتند و پشت سر خود را نگاه كردند كسى را نديدند. حضرت سپس فرمود :
اى مردم! نزديكتر آييد و جا براى پشت سرى هاى خود باز كنيد. مردى عرض كرد : اى رسول خدا! براى چه كسى جا باز كنيم؟ فرمود : براى فرشتگان. آنگاه فرمود : آنان هرگاه با شما باشند، در جلو شما و يا پشت سرتان قرار نمى گيرند، بلكه در سمت راست و چپ شما جا مى گيرند. مردى عرض كرد : اى رسول خدا! چرا در جلو و پشت سر ما قرار نمى گيرند؟ آيا به خاطر فضيلت و برترى ما بر آنهاست يا به خاطر فضيلت و برترى آنها بر ما؟ فرمود : شما از فرشتگان برتريد، بنشين. آن مرد نشست؛ آنگاه رسول خدا صلى الله عليه و آله به ايراد خطبه پرداخت و فرمود :
ستايش مخصوصِ خداوند است. او را مى ستاييم و از او مدد مى جوييم، به او ايمان داريم و به او توكّل مى كنيم و گواهى مى دهيم كه معبودى جز خدا نيست، يگانه است و بى شريك . و گواهى مى دهيم كه محمّد بنده و فرستاده اوست و از بدى هاى نفْس هايمان و زشتى هاى اعمالمان به خدا پناه مى بريم. هر كه را خدا هدايت كند كسى نتواند گمراهش سازد و هر كه را او گمراه كند هيچ كس نتواند هدايتش نمايد. اى مردم! در ميان اين امّت سى دروغگو پديد خواهند آمد، نخستين آنها آن مرد صنعايى و آن مرد يمامى ^۳ است. اى مردم! هر كس با گواهى اى خالص و بى آميغ به يگانگى خداوند عزّ و جلّ او را ديدار كند، به بهشت رود.
على بن ابى طالب عليه السلام برخاست و عرض كرد : اى رسول خدا! پدر و مادرم فدايت باد، چگونه آن را خالص و ناميخته با چيزى ديگر بگويد؟ برايمان توضيح فرما تا بدانيم. رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود : آرى، حرص به دنيا و جمع كردن آن از غير حلال و دل خوش كردن به دنيا. مردمانى هستند كه سخنان نيكان را مى گويند ولى مانند جبّاران ( گنهكاران) عمل مى كنند. پس، هر كه خداوند عزّ و جلّ را ديدار كند و چيزى از اين خصلت ها در او نباشد و گواهى دهد كه هيچ خدايى جز اللّه نيست، بهشتى باشد، اما اگر دنيا را بچسبد و آخرت را وا گذارد دوزخى باشد.

۲۰۸۴۰.رسولُ اللّهِ :قالَ صلى الله عليه و آله : لا غِرارَ في صَلاةٍ و لا تَسليمَ . ^۱

۲۰۸۴۱.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :لا تَناجَشوا و لا تَدابَروا . ^۲

۲۰۸۴۰.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :در نماز و سلام كردن، غِرار نيست . ^۳

۲۰۸۴۱.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :با يكديگر مناجشه و تدابر نكنيد . ^۴