«وَ إِنْ يُرِيدُوا أَنْ يَخْدَعُوكَ فَإِنَّ حَسْبَكَ اللّهُ هُوَ الَّذِي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِينَ * وَ أَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ لَوْ أَنْفَقْتَ مَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعا مَا أَلَّفْتَ بَيْنَ قُلُوبِهِمْ وَ لكِنَّ اللّهَ أَلَّفَ بَيْنَهُمْ إِنَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ * يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ حَسْبُكَ اللّهُ وَ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ» . ^۱

فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُلْ حَسْبِيَ اللّهُ لاَ إِلهَ إِلاّ هُوَ عَلَيْهِ تَوَكَّلْتُ وَ هُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِيمِ» . ^۲

(انظر) التوبة : 59.

الحديث :

۲۲۵۴۴.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :مَن تَوَكَّلَ علَى اللّهِ كَفاهُ مُؤنَتَهُ و رَزَقَهُ مِن حَيثُ لا يَحتَسِبُ . ^۳

۲۲۵۴۵.عنه صلى الله عليه و آله :لَو أنّ النّاسَ كُلَّهُم أخَذوا بهذهِ الآيَةِ لَكَفَتهُم : «وَ مَن يَتَوكَّلْ علَى اللّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إنَّ اللّهَ بالِغُ أمْرِهِ» . ^۴

۲۲۵۴۶.عنه صلى الله عليه و آله :لَو أنَّكُم تَتَوكَّلونَ علَى اللّهِ حَقَّ تَوَكُّلِهِ لَرَزقَكُم كما يَرزُقُ الطَّيرَ ، تَغدو خِماصا و تَرُوحُ بِطانا . ^۵

۲۲۵۴۷.عنه صلى الله عليه و آله :مَن تَوَكَّلَ و قَنَعَ و رَضِيَ كُفِيَ المَطلَبَ . ^۶

«و اگر بخواهند تو را بفريبند، [يارى] خدا براى تو بس است. همو بود كه تو را با يارى خود و مؤمنان نيرومند گردانيد و ميان دل هايشان الفت انداخت، كه اگر آنچه در روى زمين است همه را خرج مى كردى نمى توانستى ميان دل هايشان الفت برقرار سازى، ولى خدا بود كه ميان آنان الفت انداخت، چرا كه او تواناى حكيم است. اى پيامبر! خدا و مؤمنان پيروت، تو را بس است».

«پس، اگر روى بر تافتند، بگو: خدا مرا بس است، هيچ معبودى جز او نيست، بر او توكّل كردم و او پروردگار عرش بزرگ است».

حديث :

۲۲۵۴۴.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كه به خدا توكّل كند، خداوند هزينه او را كارسازى كند و از جايى كه گمان نمى برد به او روزى رساند.

۲۲۵۴۵.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اگر همه مردم به اين آيه عمل مى كردند ، آنان را بسنده بود: «و هر كه به خدا توكّل كند ، همو او براى وى بس است، همانا خدا به انجام رساننده فرمان خود است».

۲۲۵۴۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :اگر شما، چنان كه بايد، به خدا توكّل كنيد، خداوند همان گونه كه پرنده را روزى مى دهد؛ با شكم خالى مى رود و با شكم پر بر مى گردد، شما را نيز روزى مى دهد.

۲۲۵۴۷.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :هر كه توكّل كند، و قانع و راضى باشد، خواسته هايش كارسازى شود.

۲۲۵۴۳.لُقمانُ عليه السلامـ لابنِهِ و هُو يَعِظُهُ ـ: يا بُنَيَّ ، ثِقْ باللّهِ عَزَّ و جلَّ ثُمّ سَلْ في النّاسِ : هَل مِن أحَدٍ وَثِقَ باللّهِ فلَم يُنجِهِ ؟! يا بُنَيَّ ، تَوَكَّلْ علَى اللّهِ ثُمّ سَلْ في النّاسِ : مَن ذا الّذي تَوَكَّلَ علَى اللّهِ فلَم يَكفِهِ ؟! ^۱

(انظر) الغنى : باب 3068. الشيطان : باب 1999.
أولياء اللّه : باب 4171 حديث22803.

4124

التَّوَكُّلُ و كِفايَةُ الاُمورِ

الكتاب :

وَ يَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لاَ يَحْتَسِبُ وَ مَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرا» . ^۲

وَ يَقُولُونَ طَاعَةٌ فَإِذَا بَرَزُوا مِنْ عِنْدِكَ بَيَّتَ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ غَيْرَ الَّذِي تَقُولُ وَ اللّهُ يَكْتُبُ مَا يُبَيِّتُونَ فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ وَ تَوَكَّلْ عَلَى اللّهِ وَ كَفَى بِاللّهِ وَكِيلاً» . ^۳

وَ اللّهُ أَعْلَمُ بِأعْدَائِكُمْ وَ كَفَى بِاللّهِ وَلِيّا وَ كَفَى بِاللّهِ نَصِيرا» . ^۴

۲۲۵۴۳.لقمانـ در اندرز به فرزندش ـفرمود : فرزندم! به خداوند عزّ و جلّ اعتماد كن و آنگاه در ميان مردم پرس و جو كن [ببين ]آيا كسى هست كه به خدا اعتماد كرده باشد و خداوند او را نجات نداده باشد؟! فرزندم! به خدا توكّل كن و سپس در ميان مردم پرسش كن كه: كيست كه به خدا توكّل كرده و خداوند كفايتش نكرده باشد؟!

4124

توكّل و كارسازى امور

قرآن:

«و از جايى كه گمان نمى برد روزى او را مى رساند و هر كس به خدا توكّل كند، او براى وى بس است. خدا فرمانش را به انجام رساننده است. به راستى خدا براى هر چيزى اندازه اى قرار داده است».

«و مى گويند: فرمانبرداريم، ولى چون از نزد تو مى روند، جمعى از آنان شبانه جز آنچه تو مى گويى تدبير مى كنند. پس، از ايشان روى برتاب و به خدا توكّل كن و خدا بس كارساز است».

«و خدا به [حال] دشمنان شما داناتر است. كافى است كه خدا سرپرست [شما] باشد و كافى است كه خدا ياور [شما ]باشد».