4003

شَرُّ الوُزَراءِ

۲۱۶۷۷.الإمامُ عليٌّ عليه السلامـ مِن كِتابِهِ للأشتَرِ لَمّا وَلاّهُ مِصرَ ـ: إنّ شَرَّ وُزَرائكَ مَن كانَ للأشرارِ قَبلَكَ وَزيرا ، و مَن شَرِكَهُم في الآثامِ فلا يَكونَنَّ لكَ بِطانَةً ؛ فإنّهُم أعوانُ الأثَمَةِ (أئمّةٍ) ، و إخوانُ الظَّلمَةِ ، و أنتَ واجِدٌ مِنهُم خَيرَ الخَلَفِ مِمَّن لَهُ مِثلُ آرائهِم و نَفاذِهِم ، و لَيسَ علَيهِ مِثلُ آصارِهِم و أوزارِهِم و آثامِهِم ، مِمَّن لَم يُعاوِنْ ظالِما على ظُلمِهِ ، و لا آثِما على إثمِهِ ، اُولئكَ أخَفُّ علَيكَ مَؤونَةً ، و أحسَنُ لَكَ مَعونَةً ، و أحنى علَيكَ عَطفا ، و أقَلُّ لغَيرِكَ إلفا ، فاتَّخِذْ اُولئكَ خاصّةً لخَلَواتِكَ و حَفَلاتِكَ ، ثُمّ ليَكُنْ آثَرُهُم عِندَكَ أقوَلَهُم بِمُرِّ الحَقِّ لَكَ ، و أقلَّهُم مُساعَدَةً فيما يَكونُ مِنكَ مِمّا كَرِهَ اللّهُ لأوليائهِ ، واقِعا ذلكَ مِن هَواكَ حَيثُ وَقَعَ . ^۱

4004

وُزَراءُ الأخلاقِ

۲۱۶۷۸.رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله :نِعمَ وَزيرُ الإيمانِ العِلمُ ، و نِعمَ وَزيرُ العِلمِ الحِلمُ ، و نِعمَ وَزيرُ الحِلمِ الرِّفقُ ، و نِعمَ وَزيرُ الرِّفقِ اللِّينُ . ^۲

4003

بدترين وزيران

۲۱۶۷۷.امام على عليه السلامـ در فرمان استاندارى مصر به مالك اشتر ـنوشت : بدترين وزير تو، كسى است كه پيش از تو وزيرِ بدكاران و همدست آنان در گناهان بوده است. بنا بر اين، نبايد چنين كسانى دستيار و مشاور تو باشند ؛ زيرا كه اينان ياور گنهكاران و برادر بيدادگرانند. تو مى توانى به جاى آنان كسانى را از بهترين مردم برگزينى كه در انديشه و نفوذ همانند آنان باشند، اما بار گران گناهان و كردارهاى نارواى ايشان را به دوش نداشته باشند، از كسانى باشند كه نه ستمگرى را در ستمش يارى كرده اند و نه گنهكارى را بر گناهش. اينان براى تو كم زحمت ترند و تو را بهتر كمك مى رسانند و نسبت به تو متمايلتر و انس و الفتشان به غير تو كمتر است. پس، اينان را خاصگان خلوت خويش و همدمان مجالس خود قرار ده و آنگاه برگزيده ترين و مقرّبترين آنان در پيشگاه تو، كسى باشد كه بيشتر از هر چيز سخن تلخ حقّ بر زبان راند و در آن كارهايت كه خداوند براى دوستانش نمى پسندد، هر اندازه هم مطابق ميل و خواست تو باشد، كمتر ياريت رساند.

4004

وزيران و دستياران اخلاق

۲۱۶۷۸.پيامبر خدا صلى الله عليه و آله :چه خوب دستيارى است دانش براى ايمان، و چه نيكو وزيرى است خرد ورزى براى دانش، و چه خوب وزيرى است، مدارا براى خرد ورزى، و چه نيكو دستيارى است نرمى و ملايمت براى مدارا.

۲۱۶۷۲.الإمامُ عليٌّ عليه السلام :العِلمُ يَزيدُ العاقِلَ عَقلاً ، و يُورِثُ مُتَعلِّمَهُ صِفاتِ حَمدٍ ، فيَجعَلُ الحَليمَ أميرا ، و ذا المَشورَةِ وَزيرا . ^۱

۲۱۶۷۳.عنه عليه السلام :مَن خانَهُ وَزيرُهُ فَسَدَ تَدبيرُهُ . ^۲

۲۱۶۷۴.عنه عليه السلام :وُزَراءُ السَّوءِ أعوانُ الظَّلَمَةِ ، و إخوانُ الأثَمَةِ . ^۳

۲۱۶۷۵.عنه عليه السلام :اِحذَروا الدُّنيا إذا أماتَ النّاسُ الصَّلاةَ ......... و كانَ الحِلمُ ضَعفا ، و الظُّلم فَخرا ، و الاُمَراءُ فَجَرَةً ، و الوُزَراءُ كَذَبَةً . ^۴

۲۱۶۷۶.بحار الأنوار عن ابن إسحاق :كانَت خَديجَةُ وَزيرَةَ صِدقٍ علَى الإسلامِ ، و كانَ رسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يَسكُنُ إلَيها . ^۵

۲۱۶۷۲.امام على عليه السلام :دانش، خردمند را خرد مى افزايد و به فراگيرنده خود صفاتى پسنديده مى بخشد. پس خرد ورز را به اميرى مى رساند و صاحب انديشه را به وزيرى.

۲۱۶۷۳.امام على عليه السلام :هركه وزيرش به او خيانت كند، تدبيرش تباه شود.

۲۱۶۷۴.امام على عليه السلام :وزيران نا باب، ياران ستمگرانند و برادران گنهكاران.

۲۱۶۷۵.امام على عليه السلام :هرگاه مردم نماز را بميرانند ......... و بردبارى، ناتوانى به شمار آيد و ستم كردن، افتخار باشد و اميران نابكار گردند و وزيران دروغگو، [در چنين زمانى ]از دنيا حذر كنيد.

۲۱۶۷۶.بحار الأنوارـ به نقل از ابن اسحاق ـ: خديجه دستيارى راستين براى اسلام بود و رسول خدا صلى الله عليه و آله به وجود او آرامش مى يافت.