ترتيب ^۱ و تركيب خواص انزل و انقص از اوست ؛ چه هرچه در حيوان از قوا و حواس و غيرها هست ، جمله در انسان هست مع الزياده كه قوه نطق و ادراك كلّيات است و سير بر اين مرتبه كه آن بر تسيّر به سيرت او ميسّر بود ، چنان است كه هر فعلى از افعال حيوانات كه در عالم مثال صورت حسنه دارد ـ چنانچه اكثر آنها خود از آن قبيل است كه لسان شرع بر آن ^۲ جارى است ـ بدان فعل قيام نمايند و به مداومت و مزاولت ، آن را ملكه و محبوب خويش گردانند ؛ چون غسل و طهارت بط و دست و روى شستن گربه و ذكر و سحر خيزى خروس ^۳ و قناعت و وفا و شب بيدارى كلب و عزلت و انزواى بوم و حمل تعب و مشقّت بهايم و ^۴ امثال اين احوال .
و آنچه حضرت امام جعفر عليه السلام فرموده ^۵ كه «نُه خصلت است در سگ ؛ هر كو بدان خصال متّصف بود ^۶ از درجات اهل نجات با نصيب آيد» ، موضح اين مقاصد است .
و مرتبه دوم ^۷ كه سير بر او واقع است ، نباتيت است ^۸ و تسيّر به سيرت او به تعطير و به حبس حواس و امثال آن بود .
مرتبه سيوم ^۹ جماديّت است و سير بر او چنان بود كه مفهوم شد و اصحاب فراست ، در نباتات از صفت محبّت و تَوقان هم چيزى دريافته اند .
و سير بر اين مراتب ، چون عين سير بود بر ^۱۰ مراتب عناصر بسيطه ؛ زيرا كه مواليد از عناصر متركب اند ، پس مغنى بود از تسيّر به سيرت آنها . ليكن ^۱۱ تنزّه و رفع كدورات را فى الجمله مشابهتى به بساطت است ^۱۲ و سير بر مرتبه افلاك كه بَعد از مراتب عناصر است ، چنان بود كه افلاك را چون غير از سيرت حركت ، دورى نبود .