با تأسیس دانشکده مجازی عربی ایجاد می‌شود:
افزایش فراگیران دانش‌های حدیث در دنیا
چندی
است که از تأسیس دانشکده مجازی علوم حدیث در شبکه جهانی اینترنت
می‌گذرد. این دانشکده ضمن ارائه تمامی دروس رشته علوم حدیث در مق طع
کارشناسی به صورت الكترونیكی و اعطای مدرک رسمی و مورد تأیید وزارت
علوم، تحقیقات و فناوری، بر آن است که در آینده رشته‌های جدیدی نیز
ایجاد کند.
علاوه
بر برگزاری دوره‌های فشرده و آزاد آموزشی برای علاقه‌مندان و دوره‌های
ضمن خدمت برای سازمان‌ها، یکی از برنامه‌های در دست انجام دانشکده،
راهاندازی دانشکده مجازی عربی است.
با
این سامانه، فراگیران دانش‌های حدیثی از سطح فارسی‌زبانان، به سطح
عربی‌زبانان افزایش می‌یابد و این، دومین گام در راستای گسترش و نشر
علوم حدیث در گستره بین‌المللی و به زبان‌های گوناگون است که برداشته
می‌شود.
در
گفتگو با حجةالاسلام و المسلمین محمدكاظم رحمان‌ستایش، ناظر و مشاور
تولید دروس، جزئیات تأسیس این بخش در دانشکده علوم حدیث و اهداف و
برنامه‌های آن آمده است.
پس
از تأسیس دانشکده مجازی علوم حدیث در شبکه جهانی اینترنت، راهاندازی
دانشکده مجازی عربی بر اساس کدام اهداف و با توجه به کدام نیازهای علمی
و دانشگاهی شکل گرفته است؟
همچنان
که مطلع هستید، مؤسسه علمی ـ فرهنگی دارالحدیث، بخش عمده‌ای از
فعالیت‌هایش را در حوزه آموزش حدیث، متمرکز کرده و پس از راهاندازی
دانشکده علوم و معارف حدیث به صورت حضوری، به این فکر افتاده‌اند که در
صحنه جهانی هم بشود این آموزش را توسعه داد.
آموزش
مجازی در اینترنت، ابتدا به زبان فارسی از سال 1384 به صورت رسمی شروع
شد. الان ما به صورت اینترنتی دانشجویانی داریم که به تحصیل مشغول
هستند و بحمدالله تاکنون توفیقات زیادی هم داشته‌ایم.
در
پی ارتباط‌هایی که علما و دانشمندان جهان اسلام ـ چه از شیعیان و چه
گاه از اهل سنت ـ با دانشکده و یا با رئیس محترم دانشکده برقرار
می‌کردند، این درخواست مطرح می‌شد که در حوزه حدیث، آموزش‌هایی
فراگیرتر از آنچه که امروز معمول هست، ارائه بشود و رئیس محترم دانشکده
با توجه به این که در عالم شیعی، تنها مؤسسه‌ای که به صورت تخصصی در
حوزه حدیث مشغول به کار است، این مؤسسه است، این مأموریت را به عهده
مسئولان دانشکده گذاشتند که در جهت توسعه آموزش حدیث کوشش کنند.
با
تجربه موفقی که در حوزه آموزش به زبان فارسی بود، تصمیم گرفته شد که
آموزش به زبان‌های دیگر هم در دستور کار قرار بگیرد. اولین زبان خارجی
که اولویت دانشکده مجازی علوم حدیث قرار گرفت، زبان عربی است. طبیعتاً
در عالم اسلامی عده زیادی از شیعیان زندگی می‌کنند که از بسیاری از
منابع و معارف شیعی محروم هستند و صرفاً بر اساس محبت اهل‌بیت و
آموزه‌هایی که از قبل توسط علما و گذشتگانشان به دست آنها رسیده،
اطلاعات دینی کسب کرده اند. متأسفانه به لحاظ تبلیغاتی هم نهادهایی که
متصدی این کار هستند، مشکلات عدیده‌ای پیش رو دارند و توان پشتیبانی
علمی از شیعیان را در این مناطق ندارند. طبیعتاً با استفاده از اینترنت
و وسعتی که این شبکه دارد، می‌توانیم در دورترین نقاط دنیا هم حضور
علمی حدیث را داشته باشیم و آن را اشاعه دهیم. با توجه به این نکته،
بنا شد که این موضوع پیگیری شود و به انجام برسد.
از
طرف دیگر، مسئله این بود که ما باید ابتدا در عالم عربی ظهور و بروزی
داشته باشیم و ذهن مخاطبان شیعی را به مسئله حدیث و کارآیی این دانشکده
در حوزه حدیث جلب کنیم؛ لذا تصمیم گرفتیم که دوره عربی فشرده علوم و
معارف حدیث را اجرا کنیم؛ کاری که در زبان فارسی، چند سال است که در
تهران، مشهد و شیراز انجام می‌دهیم. در سال جاری شروع به تهیه، ضبط و
تولید دروس به زبان عربی کردیم و بحمدالله تاکنون در حد پنجاه جلسه درس
تولید شده که مربوط به شئون و فروع مختلف علوم حدیث است: مباحث تاریخ
حدیث، اصطلاحات حدیثی، منابع حدیث، فقه الحدیث و دیگر مباحثی که مربوط
به حوزه حدیث و برای عموم مفید است را در این مجموعه طراحی کردیم که در
دوره فشرده توسط اساتید عرب زبان ارائه می‌شود.
با
توجه به فرهنگ و خصوصیاتی که زبان عربی دارد، عزیزانی که دست‌اندرکار
تولید دروس هستند، از این فرهنگ و عرب زبان هستند و کوشش می‌کنند با
عنایت به فرهنگی که معمولاً در کشورهای عربی حاکم است، مطالب را
آماده‌سازی و ارائه کنند. دوره فشرده طبیعتاً در چند مقطع زمانی ارائه
خواهد شد تا کسانی که به معارف حدیثی احساس نیاز می‌کنند، بیش از پیش و
به شکل آکادمیک و کاملاً رسمی، به عنوان یک رشته دانشگاهی با آن برخورد
کنند و آن را پیگیری نمایند و احساس نیازشان را از یک احساس نیاز عمومی
به یک احساس نیاز علمی تبدیل کنند. این دوره را به این جهت طراحی
کردیم.
ان‌شاء‌الله
امسال این کار به لحاظ آماده‌سازی علمی تمام خواهد شد و صرفاً شاید بحث
تولید الکترونیک برخی از دروس، تصویرسازی و کارهای فنی آنها باقی بماند
که امید است در روندی که در پیش است با تلاش دوستان عزیز آماده شود.
در
ضمن این کار، دروس رسمی دانشکده در مقطع لیسانس را شروع کردیم و در این
جهت دو کار را در اولویت قرار دادیم: اول، طراحی دروس دانشکده علوم
حدیث در قالب فرهنگ عربی. دانشجوی عرب‌زبان شاید به بسیاری از مباحث
دوره کارشناسی دانشکده برای فارسی‌زبان‌‌ها نیاز نداشته باشد و به جای
آنها نیازهای دیگری داشته باشند که باید با بازنگری متناسب با فرهنگ
عربی، سرفصل دروس و مباحث مدون شود؛ برای مثال در درس زبان و ادبیات
عرب که یک درس پایه است، دانشجوی فارسی‌زبان با دانشجوی عربی زبان از
نظر حجمی که باید بخواند متفاوت خواهد بود که اکنون در حال طراحی این
کار هستیم.
غیر
از این، به صورت رسمی، تولید دروس تخصصی حدیث (یعنی آنچه وابسته به
فرهنگ خاص و نیازمند به طراحی سرفصل و امثال این موارد نیست) را نیز
آغاز کردیم. در تولید دروس رسمی، ما سه گونه تولید داریم: برخی از
موارد، متون دروس از ابتدا تألیف می‌شوند و برخی ترجمه همان متون فارسی
هستند و سومین شکلی که داریم، یک نوع ویرایش علمی از ترجمه همان متون
فارسی ارائه می‌شود. به این شکل، درس‌ها در حال تولید است.
در
همین مدت، با همکارانی در سطح قم و کشور آشنا شدیم که آنها هم اهدافی
در جهت نشر و آموزش علوم اسلامی به شکل الکترونیکی دارند که با آنها هم
در ارتباط هستیم و از شیوه‌ها و تجربه‌هایشان احیاناً استفاده می‌کنیم.
همین‌طور آن عزیزان از تجربه‌های ما اطلاع دارند و استفاده می‌کنند.
امید داریم که در این جهت بتوانیم با آنها همکاری بیشتری داشته باشیم.
دانشکده مجازی عربی چگونه دانشجو می‌پذیرد و آیا مدرک این دانشکده مورد
تأیید وزارت علوم هم هست؟
به صورت طبیعی در آغاز فعالیت دانشکده، به شکل فراگیر، پذیرش دانشجو
خواهیم داشت. شکل فراگیر این است که کسانی که شرط عمومی دانشجو شدن،
یعنی مدرک دیپلم را دارند می‌توانند ثبت‌نام کنند و در ترم اول
واحدهایی را به صورت آزاد می‌گذرانند. در صورتی که در پایان ترم، معدل
آنها از چهارده بالاتر باشد به عنوان دانشجوی رسمی شناخته می‌شوند و تا
قبل از آن، عنوان دانش‌پذیر بر آنها اطلاق می‌شود. بعد از اینکه عنوان
دانشجو بر آنها اطلاق شد، تمامی حقوق یک دانشجوی حضوری، اعم از فعالیت،
کارت و امکانات دانشجویی برای آنها وجود خواهد داشت.
مدرک دانشکده حضوری و مجازی علوم حدیث مورد تأیید وزارت علوم است و تا
جایی که ما اطلاع پیدا کردیم در بسیاری از کشورها مدارک علمی ایران که
وزارت علوم قبول دارد را می‌پذیرند و در آن کشورها هم مورد تأیید است.
دانشکده مجازی عربی، دقیقاً کی افتتاح می‌شود؟
ما امیدواریم در صورتی که بتوانیم بودجه تولید دروس و مقدمات کار را
تأمین کنیم، در سال 1387 به صورت جدی درس‌ها را ارائه کنیم.
دوره‌های
فشرده هم همین طور است؟
دوره‌های فشرده ان‌شاء‌الله از سال آینده شروع می‌شود و سپس، آموزش‌های
آزاد را ارائه خواهیم کرد تا آشنایی اجمالی با این مباحث مطرح بشود و
علاقه‌مندانی که طالب خواهند بود به صورت رسمی و آکادمیک در علوم حدیث
تحصیل کنند، سال 87 جذب بشوند.
مدتی وقت لازم است تا مشکلات احتمالی دانشجویان برخی کشورها را شناسایی
کنیم و راه‌های رفع و تسهیل آنها را در نظر بگیریم تا به خواست خدا کار
آغاز شود.
در واقع شما در پاسخ سؤال اول، پاسخ بیشتر سؤال‌های من را دادید.
اگر ناگفته‌ای برای خوانندگان محدث مانده بفرمایید.
درباره دانشکده عربی چند مطلب است که خوب است کسانی که می‌خواهند روی
این موضوع مطالعه کنند و علاقه‌مندند، اطلاع داشته باشند. الان در سطح
ایران، دانشکده‌های مجازی‌ای که مشغول به کار هستند، سبک‌های مختلفی در
ارائه دروس دارند؛ برخی از آنها صرفاً تولید الکترونیک درس دارند؛ به
این معنا که استاد، جزوه درس را تدوین و به صورت صوتی تدریس می‌کند،
بدون اینکه نظارت‌های خاص در حین درس و ارتباط بین استاد و دانشجو وجود
داشته باشد. در واقع دانشگاه صرفاً امتحان‌های پایان ترم را می‌شناسد و
نسبت به پشتیبانی علمی دانشجویان و امثال این موارد، خیلی اهتمام
ندارند. بیشتر این جور فکر می‌کنند که ما فقط موظف به ارائه دروس هستیم
و این که زمینه را برای درس خواندن دانشجویان فراهم کنیم. اما خیلی از
مسائلی که در کنار درس به عنوان مسائل روانی ارتباط استاد و شاگرد و
دانشکده وجود دارد، مورد غفلت قرار می‌گیرد. ما سعی‌مان بر این است که
این گونه مسائل را در حوزه الکترونیکی به گونه‌ای که مشکلات خاص فرهنگی
هم پیش نیاید تأمین کنیم؛ بدین لحاظ اولاً دروس به صورت مجزا و با حضور
و غیاب و ضوابط خاص ارائه می‌شود. چنین نیست که مجموعه‌ای از یک کتاب
یا یک درس، یکجا ارائه شود و دانشجویان صرفاً چند روز قبل از امتحان
آنها را گوش بدهند و بیایند امتحان بدهند و یا اینکه به صورت انتخابی
برخی از جاها را گوش کنند. حتی در برخی جاها ممکن است این طور طراحی
شده باشد که دانشجویی بتواند با فشار دادن یک دکمه دستگاه را روشن و
این دستگاه برای خودش درس را ارائه کند و دانشجو آنجا حضور نداشته
باشد. با طراحی‌های انجام شده این امور هم سامان داده شده است. در بین
دروس در مقاطع مختلف، سؤالات هوشمندی وجود دارد که دانشجو تا به آن
سؤالات پاسخ ندهد، نمی‌تواند بقیه درس را مشاهده کند. به این ترتیب
حضور و غیاب دانشجویان و نظام درسی و مرتب بودن آنها کاملاً کنترل
می‌شود و دانشجو احساس می‌کند در یک نظام مرتب، درس می‌خواند. از طرف
دیگر با وجود سیستم آن لاین (online)
و گفتگوهایی که بین اساتید و شاگردان است، اشکالات رفع می‌شود و ارتباط
گفتاری هم بین استاد و شاگرد برقرار می‌شود.
نکته دیگری که الان به لحاظ فرهنگی پیگیری می‌شود این که در کنار سیستم
اینترنتی، نمایندگی‌هایی را هم در مناطق مختلف بپذیریم؛ بالاخص در
آنجاها که احیاناً دانشجویان بیشتری داشته باشیم تا این نمایندگی‌ها
مشکلات احتمالی دانشجویان را برطرف کنند، امتحانات را در مواردی که
لازم است، به صورت حضوری برگزار کنند و گاه، کلاس‌های حضوری رفع اشکال
و معارفه استاد و شاگرد و ارتباط بین آنها هم ایجاد شود.
بحمدالله با کسانی که در کشورهای مختلف کار فرهنگی و علمی می‌کنند،
ارتباط‌های خوبی برقرار شده است. در کشورهای عراق، لبنان، سوریه و حتی
عربستان، یمن و برخی از شیخ‌نشین‌ها، ارتباط‌هایی برقرار کرده‌ایم.
همچنین با مؤسساتی که در قم با این کشورها مرتبط هستند، ارتباط ایجاد
شده و زمینه‌های کار را مورد مطالعه قرار داده‌ایم.
ما باید یک کتاب‌خانه دیجیتال قوی در کنار دانشکده داشته باشیم و این
کار، کار عظیم و هزینه‌بری است و اگر مؤسسات دیگر با ما همکاری نکنند و
امکانات اینترنتی‌شان را در اختیار ما نگذارند، مسیر ما بسیار دورتر
خواهد بود.
نکته آخر این که امروزه در کشورهایی مثل عراق، به دنبال توسعه
دانشگاه‌ها هستند و بر اساس سیاست‌های کلی که دارند، تأسیس این گونه
مراکز را آسان می‌گیرند. ولی واقعیت این است ـ و در ارتباط ما با کسانی
که کار علمی، فرهنگی می‌کنند یا در وزارت علوم، فعّالند، این را
فهمیدیم ـ که واقعاً به لحاظ استاد، مواد درسی و امکانات علمی به شدت
در ضیق هستند. ما امیدواریم هم با تدابیری که در جهت تدوین متون داریم
و هم با تعریب متون، بتوانیم تا حدود زیادی این مشکلات را حل کنیم و
تولیداتی در کنار دانشکده، به عنوان متون درسی در حوزه حدیث به زبان
عربی داشته باشیم. الان چندین درس از نیمه گذشته و آماده شده که ما
می‌توانیم اینها را منتشر کنیم و عرب‌زبانان از آنها استفاده کنند.
امید است با همت مسئولان این دانشکده، هر چه زودتر بتوانیم رسالتمان را
در این جهت به سامان برسانیم و شاهد نتایج خوب این کار باشیم.
| 
