1 ـ 3. كيفيت تصحيح از طريق كشف چگونه است ؟

روش كشف بر شنيدن مستقيم بنا شده است. اين يگانه امتيازِ روش كشف بر روش نقل است؛ زيرا كشف، شنيدن مستقيم و بدون هيچ واسطه اى است. اين ويژگى براى كشف تأثيرى بسيار بزرگ به همراه دارد. و به اين معناست كه شنيدنِ با واسطه براى ما يقين آور نيست. از اين رو، كسى كه بر نقل اعتماد مى كند، كار او هرگز از حد گمان فراتر نمى رود؛ اما براى صاحب كشف نسبت به صدور حديث يا عدم صدور آن يقين حاصل مى شود. بنابراين، حديثى كه درستى يا نادرستى آن با كشف معلوم مى شود، با ارزش تر از حديثى است كه درستى يا نادرستى آن بر نقل استوار است.
ابن عربى مى گويد: تصحيح از طريق كشف، يعنى اين كه ولىّ (صاحب كشف يا مرشد) همانند صحابه كه سخن جبرئيل عليه السلام را با حضرت محمّد صلى الله عليه و آله در مورد اسلام و ايمان، بويژه تصديق كردنش را شنيده اند، او هم حديث را از روحى كه بر حقيقت محمّد صلى الله عليه و آله القا مى كرد، مى شنود. پس او در اين هنگام همانند آن صحابى است كه حديث را از دهان مبارك رسول خدا صلى الله عليه و آله با يقين و بدون هيچ ترديد شنيده است؛ به خلاف تابعان كه حديث را به خاطر غلبه گمان و به سبب برطرف كردن سوءظنّى كه در اثر عدم اظهار صداقت و مخلص بودن آنها به وجود مى آمد، پذيرفته اند. چه بسا حديثى كه به خاطر راويان آن صحيح شمرده مى شود و براى اهل كشف ـ كه حقيقت را با چشم خود مى بينند ـ تجلى آن رخ داده و از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در مورد اين حديث صحيح سؤال كرده و آن حضرت آن را انكار كرده و مى فرمايد كه نه آن را گفته و نه به آن حكم داده است. پس در نتيجه، ضعف آن مشخص شده و عمل به آن به واسطه اين حجت الهى ترك مى شود؛ اگرچه اهل نقل به دليل درستى سلسله راويان به آن عمل مى كنند، در حالى كه اصلاً اين طور نيست.
ابن عربى در مورد خواب ديدن، بويژه در مورد كسى كه شخص نبى اكرم صلى الله عليه و آله را در خواب ببيند، اين شرط را ضرورى دانسته است كه خواب بيننده بايد حضرت رسول اكرم صلى الله عليه و آله را به شكل جسمى كه در دنيا بوده، خواب ديده باشد (تا جايى كه او را با دندان هاى شكسته ببيند) و مى گويد:
اين همان فرقان يا جداكننده بين حق و باطل در نزد اهل اللّه است. پس اينان برخى اوقات آن حضرت را در كشف خود مى بيند و اخبارى را كه در نقل نزد آنها ضعيف است، برايشان تصحيح مى كند. نيز برخى اوقات آنچه را كه نزد ما با نقل به اثبات رسيده است، با كشف خود نفى و باطل مى كنند؛ همانند مسلم كه در ابتداى كتابش از شخصى مى گويد كه رسول خدا صلى الله عليه و آله را در خواب ديد، و هزار حديث را ـ كه در حافظه اش بود ـ به آن حضرت ارائه داد. آن حضرت هم از هزار حديث، شش حديث را تأييد و بقيه را رد كردند. ^۱
ابن عربى ضمن توضيح واژه ولىّ معتقد است كه تفاوت و فرق ولىّ يا مرشد با پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فقط اختصاص تشريع به پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله است. او مى گويد:
فقط رسول و نبى با انواع وحى يعنى الهام، خواب و وحى از طريق جبرئيل احكام شرعى يعنى