1810م، از سوى ماتيوز به زبان انگليسى ترجمه شد و سال ها اين ترجمه، نخستين ترجمه لاتين از روايات اسلامى به شمار مى رفت. ۱
مرحله دوم پرداختن به حديث از نيمه دوم قرن نوزدهم با نگارش مقالات تحليلى درباره حديث و چاپ كتب حديث در غرب آغاز شد.
نخستين مقاله تحليلى را كريل در سال 1850م، با عنوان «تحليلى از صحيح البخارى» تحرير كرد و در مجله انجمن مطالعات شرقى منتشر شد. ۲ در همين سال ها دو خاورشناس ديگر از زاويه سيره پيامبر به ارزيابى و تحليل از روايات اسلامى پرداختند. ويليام موير در سال هاى 1856 تا 1861م، كتابى با عنوان سيرة النبى تحرير كرد ۳ و فصلى طولانى را به حديث اختصاص داد. ۴ همچنين شپرنگر در كتاب حياة محمّد ـ كه در سال 1861م منتشر شد ـ ۵ فصلى را به حديث اختصاص داد. ۶
مرحله سوم، چاپ صحيح البخارى در سال 1862م، از سوى كريل است كه در سال 1867م، متوقف گرديد تا اين كه يونبل ادامه آن را در سال هاى 1907 و 1908م، به پايان رساند. ۷
مرحله چهارم، فهرست نويسى مخطوطات عربى ـ حديثى در كتابخانه هاى غرب است. ويليام آلوارد جلد سوم از كتاب فهرس المخطوطات العربية في مكتبة برلين را ـ كه در سال هاى 1887 ـ 1899م، منتشر كرد ـ ۸ به «الحديث النبى و علومه» اختصاص داد. ۹
گلدزيهر كتاب دراسات محمدية را در سال هاى 1890 و 1899م، به چاپ رساند. ۱۰ اين اثر تأثيرگذارترين نوشته در طرح تشكيك درباره احاديث اسلامى به شمار مى رود و همه خاورشناسانى كه چنين گرايشى دارند، از وى تأثير پذيرفته اند.
در سال هاى 1903 تا 1914م، ترجمه فرانسوى صحيح البخارى در پاريس به چاپ رسيد. اين كار توسط دو خاورشناس فرانسوى به نام هاى هوداس و مارسه به انجام رسيد. ۱۱ انجام فهرست كامل كتب نه گانه حديث اهل سنّت با عنوان المعجم المفهرس لالفاظ الحديث النبوى در سال هاى 1936 تا 1969م، از كارهاى بزرگ خاورشناسان در قرن بيستم به شمار مى رود. نيز در اين قرن فعاليت هاى
1.مجلة مركز بحوث السنة والسيرة، ش ۵ ، ص۴۵۱ ـ ۴۵۲، ۱۴۱۰ق ـ ۱۴۱۱ق / ۱۹۹۱م.
2.همان، ص۴۵۰.
3.المستشرقون، ج۲، ص۵۹ .
4.. مجلة مركز بحوث السنة والسيرة ، ش۵ ، ص۴۵۲.
5.تاريخ حركة الاستشراق، ص۱۸۶.
6.مجلة مركز بحوث السنة والسيرة، ش۵ ، ص۴۵۲.
7.همان، ص۴۴۹ و ۴۵۰، پاورقى.
8.المستشرقون، ج۱۲، ص۳۸۳؛ دايرة المعارف مستشرقان، ص۲۰.
9.مجلة مركز بحوث السنة والسيرة، ش۵ ، ص۴۵۵.
10.المستشرقون، ج۱، ص۲۵۲ و ۲۰۱.
11.همان، ج۱، ص۲۵۲ و ۲۰۱.
