حوزه را نشان دهد. اين مطالعه تاريخى در مبحث دوم كه به معرفى خاورشناسان اختصاص داشت، دنبال شد چرا كه معرفى سى تن از خاورشناسان بر اساس تاريخ حيات و فعاليت علمى آنان تا دوران معاصر، گوياى اين تطور و تحول است.

2 ـ 4. نوع فعاليت

دومين زاويه اى كه مى توان فعاليت هاى حديثى خاورشناسان را در آن غالب مورد مطالعه و تحليل قرار دارد، بررسى نوع فعاليت آنها است. چنان كه در مبحث سوم به اين مهم پرداخته شد، اين مطالعات در چهار حوزه قابل تقسيم است:
ـ معجم نويسى و فهرست نگارى
ـ ترجمه
ـ تصحيح و نشر
ـ تأليف و پژوهش
كه گزارشى اجمالى از آثار خاورشناسان در اين انواع چهارگانه ارائه گشت.

3 ـ 4. جنبه جغرافيايى

يكى ديگر از زاويه هاى مطالعه خاورشناسى و حديث، نگاه جغرافيايى به اين فعاليت ها است. بدون شك خاورشناسى آلمانى با انگليسى و هلندى و... ساير مراكز جغرافيايى يكسان نيست. در مثل مكتب برلين را كه ساخاو به همراه شاگردان خود پايه گذارى كرد رويكردى تراثى دارد و عمدتا به تصحيح و نشر آثار عربى، اسلامى و حديثى مى پردازد. چنان كه همين نگاه را مى توان در ليدن هلند نيز يافت. ^۱
از سوى ديگر مطالعاتى كه خاستگاه جغرافيايى دارد از نظر انگيزه هاى استعمارى يا تبشيرى نيز يكسان نيستند.
دكتر ميشل جحا ويژگى هاى مكتب خاورشناسى آلمان را چنين به تصوير مى كشد:
1. برخاسته از انگيزه ها و اهداف استعمارى نيست،
2. ارتباط وثيق و تنگاتنگ با اهداف تبشيرى ندارد،
3. غالب بودن روح علمى و حقيقت طلبى بر پژوهش ها،
4. اهتمام به تراث. ^۲
مطالعه دقيق كارهاى خاروشناسان از اين زاويه مى تواند بسيار سودمند باشد و افق هايى براى پژوهشگران مسلمان بگشايد؛ ولى متأسفانه كارى در اين زمينه صورت نيافته است. ^۳