(الاعتقاد)، ۱ صحيح المذهب، ۲
مستقيم، ۳ مستقيم الطريقة، ۴ مستقيما فى دينه ۵ و واضح الطريقة، ۶ تصريح به دوازده امامى بودن اشخاص مى كند.
ظاهرا نجاشى براى پيروان مذاهبى چون فطحيه و واقفيه و موارد مشابه اصطلاحى دال بر ضعف مذهب آنان ذكر نكرده و فقط گاه عناد و تعصب ۷ آنان را يادآور شده است.
او تمام اصطلاحاتى را كه بر ضعف مذهب شخص دلالت دارند، براى غاليان و متهمان به غلو و يا براى كسانى كه ثبات اعتقادى ندارند و در عقيده متزلزل و مضطرب هستند، استعمال نموده است. در تاييد اين مطلب بايد گفت كه نجاشى درباره محمّد بن حسن شمون نوشته است:
او ابتدا واقفى بود و بعدا به جرگه غاليان پيوست و فاسدالمذهب گرديد. ۸
مجموعه اصطلاحات مربوط به ضعف مذهب در فهرست نجاشى عبارت اند از: «ضعيف فى مذهبه»، «غال»، «غال المذهب»، «طعن عليه بالغو»، «رمى بالغلو»، «فاسدالمذهب»، «فاسدالاعتقاد»، «فى مذهبه ارتفاع»، «مرتفع القول»، «متهوم»، «لم يكن بذلك فى المذهب» و «مضطرب المذهب» كه در مجموع درباره سى و هشت تن ذكر شده است.
نجاشى گاه غيرامامى بودن مؤلف را با اصطلاح «قريب الامر» مشخص ساخته است. اين اصطلاح نزديك بودن مؤلف را از لحاظ مذهب و به تبع آن از لحاظ حديث به مذهب و احاديث اماميه اثنى عشرى مى رساند. او درباره هشت نفر از اصطلاح مزبور استفاده نموده و گاه آن را مقيد به «حديث» نموده است. او حرب بن حسن طحان را ـ كه كتابى حاوى روايات اهل سنت داشته ـ و ربيع بن سليمان بن عمرو را ـ كه همنشين سكونى عامى مذهب بوده ـ «قريب الامر» معرفى كرده است. ۹
4 ـ 2. نويسندگانى كه تغيير مذهب داده اند
نجاشى گاه پيشينه مذهبى مؤلفان را يادآور مى شود. او در سيزده مورد مؤلفان مستبصر را كه قبلاً داراى مذهبى جز اماميه بوده اند، نام مى برد؛ از جمله: محمّد بن مسعود عياشى كه ابتداى امر سنى مذهب بود و سپس به مذهب حق گراييد، ۱۰ محمّد بن عبدالرحمن بن قبه رازى مدت زيادى از عمرش معتزلى بود و سپس مستبصر شد و به مذهب حق روى آورد. ۱۱ برخى نمونه هاى ديگر عبارت اند از: ش19، ص16، ش617، ص232، ش630، ص237، ش663، ص252، ش664،
1.همان، ش۲۰۳، ص۸۴، ش۲۵۴، ص۱۰۲، ش۹۳۸، ص۳۴۷و...
2.همان، ش۳۱۹، ص۱۲۴، ش۳۸۴، ص۱۴۸، ش۶۸۰، ص۲۶۰، ش۹۴۰، ص۳۴۹.
3.همان، ش۹۱۵، ص۳۴۱.
4.همان، ش۱۱۴۸، ص۴۲۷.
5.. همان، ش۸۵۰، ص۳۱۰.
6.همان، ش۷۱۹، ص۲۷۴، ش۱۰۶۲، ص۳۹۷.
7.همان، ش۸۴، ص۴۱.
8.همان، ش۸۹۹، ص۳۳۵.
9.همان، ش۳۸۶، ص۱۴۸، ش۴۳۵، ص۱۶۵.
10.همان، ش۹۴۴، ص۳۵۰.
11.همان، ش۱۰۲۳، ص۳۷۵.
