3 ـ 3. تعقيب سيره ابن غضايرى
تلاش و كوشش نجاشى در امر شناساى و معرفى مؤلفان ضعيف ما را بدين انديشه واداشت كه عملكرد او را درباره تضعيفات ابن غضايرى مورد مطالعه قرار دهيم.
ابن غضايرى گاه در مقام دوست ۱ و هم درس ۲ و گاه در مقام استاد نجاشى بوده است. ۳ او كه يكى از علماى منتقد علم رجال و فرزند رجالى بزرگ حسين بن عبيداللّه غضايرى بود، آثارى چند در علم رجال و فهرست تأليف نمود. از جمله آثار او كتاب الضعفاء و المذمومين است كه در آن راويان ضعيف معرفى شده اند. ۴ برخى صاحب نظران به دليل تضعيف هاى بى شمار و تصريح موجود در اين كتاب، در انتساب آن به ابن غضايرى ترديد رواداشته اند. ۵
به نظر مى رسد نجاشى كتاب الضعفاء ابن عضايرى را در اختيار داشته و در تضعيفات خود به آن نظر [ويژه اى] داشته است. ۶
او در فهرست خود در سه مورد، به صراحت، تضعيف مؤلفان را مستند به نقل احمد بن حسين (ابن غضايرى) مى كند. ۷
نجاشى، در مواردى، تضعيفات خود را به «اصحابنا» و «بعض اصحابنا» نسبت داده است و گاه نيز ضعف راوى را به صيغه مجهول بيان نموده كه در همه اين موارد رأى و سخن نجاشى عينا يا با اندك تفاوتى در بيان مطالب، همچون آراىِ رجالىِ منسوب به ابن غضايرى است. برخى نمى پذيرند كه منظور نجاشى در موارد فوق ابن غضايرى باشد و مى گويند:
ابن غضايرى دوست و استاد نجاشى بوده و نجاشى به او اعتماد داشته است. وجهى ندارد كه او از بيان نام وى خوددارى كند و گاه نيز به صيغه مجهول از او ياد نمايد. ۸
اظهار نظرهاى رجالى نجاشى درباره اشخاص، ذيل شماره هاى «1059، 1044، 891 ، 884 ، 692 ، 660 ، 620 ، 513 ، 264، 149، 1255»، به «اصحابنا» يا «بعض اصحابنا» نسبت داده شده كه همه آن اشخاص توسط ابن غضايرى تضعيف شده اند و گاه مطالب نجاشى، عينا در الرجال ابن غضايرى وجود دارد.
چند نمونه
نجاشى روايت حسن بن محمّد بن يحيى، معروف به ابن اخى طاهر را از اشخاص مجهول و گمنام يادآور مى شود و سپس مى افزايد:
1.معرفة الحديث، ص۵۷،۶۱.
2.رجال النجاشى، ص۸۳.
3.. همان، ص۲۶۹.
4.معرفة الحديث، ص۶۲،۶۵ ؛ الرجال لابن الغضائرى، مقدمه، ص۱۳.
5.الذريعة، ج۴، ص۲۹۰، ج۱۰، ص۸۹؛ معجم رجال الحديث، ج۱، ص۱۰۲.
6.معرفة الحديث، ص۶۴ ؛ پژوهشى در تاريخ شيعه، ص۴۴۳.
7.رجال النجاشى، ش۳۱۳، ص۱۲۲، ش۴۰۸، ص۱۵۴، ش۴۹۰، ص۱۸۵.
8.معجم رجال الحديث، ج۹، ص۲۹۳.
