روش و عملكرد عمومى نجاشى در فهرست - صفحه 117

مشابه اين كلام نجاشى را مى توان درباره كتاب هاى ثابت بن شريح، ۱ عبيداللّه بن على بن ابى شعبه حلبى ۲ و معاوية بن عمار دهنى ۳ يافت.
بدين ترتيب نجاشى اين قاعده را به جهت اختصار، در سراسر فهرست رعايت مى نمايد و معمولاً اگر مؤلفى يك كتاب يا صد كتاب يا بيشتر از آن داشته باشد در صورتى كه آثار متعدد نويسنده داراى طريق مشترك باشند، او فقط يك طريق به آنها ذكر مى كند. برخى نمونه ها بدين قرار است: شماره هاى 1050، 1049، 1046، 1044، 1042، 640 و ... .
گاه طريق نجاشى به كتاب هاى مؤلف، مختلف است در اين جا براى هر يك از آثار نويسنده طريقى جداگانه ذكر مى كند. ۴
نجاشى براى يك اثر به ندرت چند طريق ذكر مى كند كه عمدتا درباره آثار و معروف پيش مى آيد؛ به مثل، نجاشى به كتب سى گانه حسين و حسن فرزندان سعيد اهوازى هشت طريق ۵ و به كتاب القضاياى محمّد بن قيس كه با وصف معروف قرين گشته است دو طريق ۶ ذكر نموده است. از اين جمله است: شماره هاى 858 ، 183 و ... .
در مواردى مشاهده مى شود كه نجاشى طرق خود به نويسندگان و مؤلفاتشان را ذكر نمى كند. اين موارد چند گونه اند: برخى از آنها از آن جهت است كه نويسندگان آثار از معاصران نجاشى و بعضا از دوستان او بوده اند. ۷ برخى ديگر ويژه مؤلفاتى است كه نجاشى آنها را نديده و بعضا نامشان را در كتب فهارس مشاهده كرده است. ۸ برخى هم هستند كه هيچ كدام از وجوه مذكور را ندارند حتى گاه مؤلفات مشهورى وجود دارد كه نجاشى طريق خود به آنها را ذكر نكرده است. ۹
جست وجو در فهرست نجاشى، نشان مى دهد كه او در عين حال كه به ضعف ضعيفان تصريح مى كند، معمولاً طرق خود به ضعفا را نيز ذكر مى كند. اين مطلب را شايد بتوان از مطالب مقدمه فهرست او نيز به دست آورد و چنين گفت كه نجاشى براى آثار و كتاب هاى هر نويسنده ـ اعمّ از معتبر و غير معتبر ـ معمولاً يك طريق را ذكر مى كند. نمونه هاى اين مورد زياد است؛ او طريق خود به كتاب حسن بن عباس حريش رازى را كه مطالب آن را پست و مضطرب دانسته، ذكر مى كند. ۱۰
نمونه هاى ديگر عبارت اند از: شماره هاى 56 ، 1112، 1210، 1114.

1.همان، ش۲۹۷، ص۱۱۶.

2.همان، ش۶۱۲ ، ص۲۳۰.

3.همان، ش۱۰۹۶، ص۴۱۱.

4.همان، ش۸۶ ، ۴۹، ۸۸۵ .

5.همان، ش۱۳۶، ۱۳۷، ص۵۸ .

6.همان، ش۸۸ ، ص۴۴.

7.همان، ش۱۲۶۲، ۱۱۸۴، ۱۰۶۲، ۱۰۵۹، ۶۱۰ ، ۲۳۵، ۲۱۲، ۲۱۰، ۲۰۹ و ... .

8.همان، ش۲۱۶، ۲۱۳، ۱۰۲، ۱۰۱، ۹۳، ۱۴، ۸۲۹ .

9.همان، ش۱۰۳، ۸۳ ، ۸۲ ، ۲۱۸، ۶۰۸ ، ۲۳۰، ۲۲۶، ۲۲۱، ۲۲۰ و ... .

10.همان، ش۱۳۸، ص۶۰ .

صفحه از 126