اساتيد

قمشه اى در اصفهان از محضر اساتيد و دانشمندان ذيل استفاده كرده است:
1 ـ ميرزا حسن نورى (قرن 13 ق)
او فرزند و شاگرد آخوند ملاعلى نورى مازندرانى است. در اصفهان، و تهران به تدريس حكمت و فلسفه پرداخت. علامه سيد جلال الدين آشتيانى درباره او نوشته است: «برخى، آقا ميرزا حسن نورى را در ذكاوت و استعداد فطرى بر پدر ماجد خود آخوند نورى ترجيح داده اند. آقا ميرزا حسن چينى با آقا ميرزا حسن نورى در يك درجه محسوب مى شوند». ^۱
آقا محمدرضا ظاهرا شرح اشارات خواجه را نزد اين استاد فراگرفته است. ^۲
2 ـ ملا محمد جعفر لاهيجى (م بعد از 1255ق)
او از مشاهير شاگردان حكيم ملا على نورى و از مدرسين به نام مكتب اصفهان است. از آثار او مى توان به شرح مشاعر و حاشيه بر شرح تجريد و حاشيه خفرى نام برد. آقا محمدرضا قمشه اى در اصفهان شاگردى او را كرده است. از ديگر تلامذه لاهيجى، حكيم مؤسس آقا على زنوزى است. ^۳
3 ـ آقا سيد رضى لاريجانى (م 1270ق)
وى استاد ممتاز تصوّف و عرفان در قرن سيزده است كه گوى سبقت را از معاصرين ربود. استاد سيد جلال الدين آشتيانى درباره او نوشته است: «سيد رضى مازندرانى اگرچه در حكمت متعاليه شاگرد آخوند نورى است و شايد در مسائل نظرى و فلسفه بحثى به مرتبه آخوند نورى نرسد؛ ولى در عرفانيات و حكمت ذوقى و احاطه به كلمات اهل عرفان بر آخوند نورى، ترجيح دارد، بلكه فاصله اين دو، در
اين قسمت زياد است و همان طورى كه آخوند نورى در حكمت متعاليه كم نظر است، آقا سيدرضى مازندرانى، در تصوف و عرفان در بين متأخران بى نظير و در تسلط به افكار محى الدين، در مرتبه و مقام، بعد از شارحان كلمات محى الدين و عارفان قرن هفتم و هشتم قراردارد». ^۴
آقا محمدرضا عرفانيات را از خرمن دانش و بينش آن استاد يگانه تعليم گرفته است. ميرزا طاهر تنكابنى، شاگر ممتاز قمشه اى، از قول استاد درباره سيد رضى لاريجانى، نوشته است:
اين سيد بزرگوار در زهد و وارستگى وحيد عصر خود بوده و در اوايل عمر كه از مازندران به اصفهان براى تحصيل علوم رفته بود، به واسطه كثرت فقر و پريشانى، در حمامهاى اصفهان به كسب دلاكى در ايام تعطيل مى پرداخت و تحصيل معاشِ ايام تحصيل مى نمود... چون صبحها به منزل سيد معظم، براى درس، حاضر مى شديم، آن بزرگوار همه روزه به بام خانه اش، مناجات خمسه عشر را كه مأثور از حضرت سيد الساجدين زين العابدين على بن الحسين عليهماالسلاماست، از حفظ مى خواند و چون ثكالى مى گريست و بعد از اجتماع شاگردان در مدرس، از بام به مدرس مى آمدند. و همه روزه قبل از شروع به تدريس شرحى به شاگردان خود موعظه مى فرمودند و قسطى كامل، در تشويق و ترغيب به تجلّى به اخلاق حسنه و تحذير از ملكات رذيله و خبث و تحريص بر سلوك طريقه اوليا و اصفياى كاملين و حكما و عرفاى شامخين بيان مى كردند. بعد شروع به تدريس مى نمودند. و اكثر تدريسش علوم الهيه و كتب عرفا و صوفيه بوده و با كمال استيناس و حسن معاشرت كه با عموم، خصوص با شاگردان خود داشتند، صاحب مهابت عظيمه در انظار بوده اند». ^۵
حكيم صهبا با استفاده از محضر نيك اين عارف بزرگ به مقام بلندى در حكمت و عرفان نايل شد و ميراث دار مشايخ سترگى چون حكيم دانا آخوند نورى و استادش آقا محمد بيدآبادى گرديد و سالها در اصفهان، استاد بلا منازع معقول بود.

تولد

در سال 1241ق در شهر كوچك قمشه يا شهر فناى كنونى كه در 80 كيلومترى اصفهان قراردارد، در خانه «شيخ ابوالقاسم قمشه اى» كودكى پا به عرصه خاك نهاد كه او را محمدرضا نام نهادند. بنا به فرموده جلال الدين آشتيانى، شيخ ابوالقاسم از نزديكان و مقربان ميرزا حسن مدرس اصفهانى از شاگردان ملاعلى نورى بود. مدرس اصفهانى، به پدر آقا محمدرضا گفته بود: قدر اين پسر را بشناس و بر او لازم است كه جز تحصيل علم به امر ديگرى نپردازد. ^۱

سفر به اصفهان

آقا محمدرضا ايام صباوت و كودكى را در زادگاه خود سپرى كرد و مقدمات علوم اسلامى را در محضر پدر و ديگر فضلاى قمشه فراگرفت. در نوجوانى راهى اصفهان شد. در اين زمان اصفهان به علت حضور حكيم ملا على نورى (م 1246ق) پايتخت حكمت و فلسفه بود. او كه ميراث دار مكتب آقا محمد بيدآبادى (م 1198 ـ 1197ق) است، بزرگترين مدرس فلسفه صدرايى در اصفهان بود و بيش از شصت سال تدريس كرد و شاگردان زيادى تربيت نمود كه آقا محمدرضا قمشه اى نزد برخى از اين تربيت يافتگان تلمذ كرده است.