719
دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج2

بازگشت به اصالتها

در دهه 30 كتب زيادى درباره روستاهاى ايران نوشت. و به همين اعتبار، مؤسسه تحقيقات ايران، كه سرپرستى آن را احسان نراقى داشت، از او دعوت به همكارى كرد. مطالعات وسيع در اين سالها قدرت و تسلط زيادى بر فضاى فكرى و فرهنگى ايران به او بخشيد.
جلال از 1341 به بعد، بازگشت معنادارى به فرهنگ، مذهب و سنن ايرانى و اسلامى دارد. توجه او به مذهب و نقش روحانيّت در تحولات اجتماعى بعد از خرداد 42 شدت يافت. اين دوره را دوره پختگى و بازگشت آل احمد به اصالتها مى توان نام گذارد. او در اين دهه، هر روز بيش از پيش به ذخائر فرهنگى، ملى و مذهبى ايران اميدوار مى گردد و به نحو صريحى به نقد استعمار و استبداد مى پردازد.
اين متفكر فرهيخته و عاشق، پس از زندگى كوتاه ولى پرماجرا و پرفراز و نشيب، در اوج تلاش جهت پاسخگويى به نيازهاى نسل خود، در عين ناباورى در 18 شهريور 1348 در «اسالم» گيلان درگذشت. پيكر او در مسجد فيروزآبادى ۱ در شهر رى آرام گرفت. سيمين دانشور مى گويد:
او به سكته قلبى مُرد، ۲ ولى برادرش، شمس آل احمد با دلايلى معتقد است ساواك او را كشت. ۳
در هر حال او متفكرى است كه همه دغدغه و همتش «بررسى مسائل اجتماعى ايران» بود. و در اين باره ادبيات فارسى را به خوبى به خدمت گرفت. او رسالت ادبيات را، شناخت و بيان مسائل حيات و زندگى اجتماعى انسانها و ارائه راه حل براى آن مى داند. به «غرب زدگى» به عنوان يك بيمارى در عصر ما، زياد عنايت و توجه دارد و در دهه آخر زندگى، بازگشت عميقى به جوهره مذهب نمود، برخلاف دوره اى كه مذهب گريزى كرد. در دوره اخير، جلال، دين و مذهب را عاملى مترّقى جهت تكيه به آن، و ايستادگى در برابر غربزدگى معرفى كرد. او در «غربزدگى»، در خدمت و خيانت روشنفكران و در «نون و القلم» و... به نقش مهم اجتماعى دين اشاره مى كند و سه اصل انتظار، شهادت و اجتهاد را به عنوان نقاط اميدى كه مى توان با اتكاء به آنان هويت فرهنگى خود را حفظ كرد، برجسته مى كند.

1.اين مسجد و بيمارستان كنار آن از ابنيه و مؤسسات خيرى است كه مرحوم آيت اللّه سيدرضا فيروزآبادى (۱۲۸۸ ـ ۱۳۸۵ق) احداث كرد. گفته اند مرحوم فيروزآبادى كه چهار دوره، نماينده مردم تهران در مجلس شوراى ملى بود، يك ريال از حقوق مجلس استفاده نكرد و بعد از چهار دوره همه حقوق جمع شده خود را صرف احداث بيمارستان نمود. ر.ك: گنجينه دانشمندان، ج ۴، ص ۶۳.

2.غروب جلال، ص ۳۹.

3.جلال اهل قلم، ص ۲۸.


دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج2
718

موقعيّت خانوادگى

پدرش آيت اللّه سيد احمد طالقانى ۱ امام جماعت مسجد پاچنار و مسجد لباسچى تهران، از روحانيون برجسته زمان خود و صاحب مقام و نفوذ بود و مادرش خواهرزاده، علامه آقا بزرگ تهرانى ـ صاحب الذريعه ـ .
آيت اللّه سيد محمود طالقانى، درباره اوضاع خانوادگى جلال مى گويد:
جلال، پسر عموى من و از بچه هاى طالقان بود. پدر ايشان از پيش نمازان خوش بيان و متعبّد بود و تعبدش خشك بود. يك روز به جلال گفتم: اين وضعى كه براى تو پيش آمده كه بر اثر آن به مكاتب ديگر روى آورده اى، نتيجه فشارى است كه خانواده بر شما وارد مى كرد.... ۲

دانشگاه، حزب توده و تشكيل حزب جديد

آل احمد در 1322 وارد دانشسراى عالى تهران شد و در رشته ادبيات فارسى به تحصيل پرداخت. از جمله اساتيد او مى توان به، استاد عباس اقبال آشتيانى، استاد احمد بهمنيار و ابراهيم پورداود، اشاره كرد. او در 1323 به حزب توده پيوست و به زودى به عضويت كميته حزبى تهران و نمايندگى كنگره رسيد.
سه سال عضو حزب بود و همه چيز، حتى «تكفير» را در اين سالها تجربه كرد. ۳
نزد آيت اللّه طالقانى احمد كرمانشاهى از دوستان پدرش رفت، «واقعيّت امر و مراتب پشيمانى خويش را به ايشان اقرار كرد». ۴ وقتى عدم صداقت رهبران حزب را ديد، تحت تأثير «خليل ملكى» و ديگران با جمعى از دوستان در آذر 1326 از حزب توده جدا شد.
پس از ليسانس در دوره دكتراى زبان و ادبيات فارسى مشغول تحصيل شد و از اساتيدى همچون، استاد بديع الزمان فروزانفر، دكتر محمّد تدين، دكتر على كنى و ذبيح اللّه صفا، استفاده كرد؛ ولى اين دوره را به اتمام نرساند و به تعبير خودش «از آن مرض شفا يافتم».
در 1326 با دوستانش «جامعه سوسياليستهاى نهضت ملى ايران» را تشكيل داد. در قضاياى 1331 از دكتر مصدّق حمايت سختى كرد و در ارديبهشت 1332 به قول خودش، سياست را بوسيد و كنار گذاشت.

1.ايشان در ۱۳۰۲ق در تهران متولد شد و از محضر پدرش آيت اللّه سيد محمدتقى اوزانى طالقانى و سيد هادى طالقانى و ديگر مدرسين مدرسه مروى استفاده كرد. او در ۱۳۸۲ق درگذشت. ر.ك: گنجينه دانشمندان، ج ۴، ص ۵۰۵.

2.جلال اهل قلم، حسين ميرزائى، ص ۸ .

3.اين جريان مربوط به ترجمه اثرى از «پل كازانو»ى فرانسوى بود، به نام «محمد و آخر الزمان».

4.جلال اهل قلم، ص ۱۲.

تعداد بازدید : 146707
صفحه از 845
پرینت  ارسال به