89

جواد فاضل

مهدى سليمانى آشتيانى

او مترجم و نويسنده توانا و يكى از چهره هاى صاحب نامِ دهه هاى سى و چهل در عالم مطبوعات و كتاب ايران است. آثار او در زمان خودش و تا مدّتها بعد از وفات، از رونق بسيار خوبى برخوردار بود و بعضى از كتابهايش هنوز نيز به چاپ مى رسد. اين نويسنده خوش نام معاصر در 1355ق ـ 1295ش در آمل به دنيا آمد. پدرش ميرزا ابوالحسن لاريجانى آملى است. ^۱
جواد فاضل دروس مقدماتى ادبيات عرب و فارسى را نزد پدر خود فرا گرفت. در دبستان پهلوىِ آمل مشغول به تحصيل شد و پس از مدّتى تحصيل علوم دنى و غير آن به عنوان دبير ادبيات و روانشناسى در سال 1317ش در دانشسراى آمل مشغول خدمت شد.
روح پژوهشگر و پرتلاش او، اجازه ماندن در آمل را نداد. در 1318 به تهران رفت و از محضر آية اللّه شيخ محمد آشتيانى ^۲ استفاده كرد و مدتها فقه و اصول را از او فراگرفت.
در همين سالها بود كه دانشكده معقول و منقول پايه گذارى شده بود، فاضل وارد اين مركز شد و در 1324 از آن دانشكده در رشته فلسفه، فارغ التحصيل شد.
او بعد از پايان تحصيل در وزارت كشاورزى به عنوان مترجم مشغول به كار شد. مدتى نيز دبير و سرپرست مدارس دولتى در تهران بود. او به علّت شوق و ذوقى كه به نگارش، تأليف و ترجمه داشت، با مطبوعات متعددى همكارى مى كرد. شايد شروع كارش با مطبوعات تهران، از سال 1319 باشد؛ زيرا از اين تاريخ به بعد است كه مطالب و داستانهاى زيادى به قلم او در مجلات مختلف به چاپ رسيده است. از خصوصيات بارز مرحوم استاد جواد فاضل كه نام او را بلند كرده است، عنايت و نگرش وسيع، در ترجمه متون دينى و سخنان اميرالمؤمنين عليه السلام است. اين ترجمه ها كه با قلمى شيوا و كلماتى شورانگيز، با مهارت و استادى شايان توجهى انجام مى شد، در زمان خود بسيار مورد توجه واقع گرديد. «سخنان على عليه السلام از نهج البلاغه» كه در شش جلد تدوين شد، اثرى جاويد و پرآوازه از آن دانشمند فقيد است.
محقق دانشمند مرحوم مشار 67 اثر اعم از تأليف و ترجمه براى جواد فاضل ذكر كرده است، كه در اين كوتاه به برخى از آنها اشاره مى كنيم. ^۳
در عرصه ترجمه:
1 ـ سخنان على عليه السلام ، رقعى، 6 جلد، از سالهاى 1325 تا 1333، تهران.
2 ـ سخنان حضرت سيدالشهدا عليه السلام ، رقعى، 1334، 163ص، تهران.
3 ـ وصيت حضرت امير به امام حسن عليهم السلام ، سربى، جيبى، تهران.
4 ـ طب و بهداشت در اسلام (ترجمه طب النبى، طب الصادق و طب الرضا عليهم السلام)، تهران، 1340، رقعى، 224ص.
5 ـ فرمان مبارك (ترجمه عهدنامه مالك اشتر)، تبريز، 1327، رقعى، 131ص.
6 ـ دختران پيغمبر سخن مى گويند، تهران، 1327، رقعى، 104ص.
7 ـ محاكمات تاريخى، اثرك محمّد عبداللّه رعنان المصرى، ترجمه در سه جلد، تهران، رقعى، 240 + 188 + 118ص.
8 ـ صحيفه كامله سجاديه، تهران، 1374ق، رقعى، 498 ص.
9 ـ اسرار انهدام اروپا، اثر: محمّد احمد الصاوى، ترجمه در يك جلد، 1323، جيبى، 179ص.
10 ـ اژدهاى زرد، اثر: محمّد احمد الصاوى، تهران، 1323، جيبى، 132ص.
11 ـ خون و شرف، اثر: موريس دوكبرا، تهران، 1328، رقعى، 76ص.
12 ـ من تو را دوست دارم، اثر: ويليامز، تهران، 1335، 276ص.
و بسيارى ديگر از آثار عربى و انگليسى، در سالهاى حيات و تلاش مرحوم استاد جواد فاضل به همت و سعى شگفت انگيز او ترجمه شد و به جامعه علمى ايران، ارائه گرديد.
آثار مستقل و تأليفى او كه شامل رمان، افسانه ها و مطالب ديگر است نيز بسيار مى باشد كه به برخى از آنها اشاره مى كنيم:
1 ـ نخستين معصوم، محمّد بن عبداللّه صلى الله عليه و آله ، تهران، 1335، رقعى، على اكبر علمى، 372ص.
2 ـ معصوم دوّم، اميرالمؤمنين عليه السلام ، در دو جلد، تهران، 35 ـ 1336، رقعى، على اكبر علمى، 263 + 382ص.
3 ـ معصوم سوّم، فاطمه زهرا عليهاالسلام ، تهران، بى تا، علمى، رقعى، 221ص.
4 ـ معصوم چهارم، امام مجتبى عليه السلام ، تهران، 1336، رقعى، علمى، 228ص.
5 ـ معصوم پنجم، امام حسين عليه السلام ، تهران، 1337، رقعى، علمى، 421ص.
6 ـ فرزندان ابوطالب، 3 جلد، تهران، 1339، رقعى، علمى، 406 + 406 + 130ص.
7 ـ شعله، تهران، 1331، رقعى، صفى عليشاه، 240ص.
8 ـ قلبى در موج خون، تهران، 1337، رقعى، علمى، 229ص.
9 ـ دختر يتيم، تهران، 1331، سربى، 143ص.
10 ـ هفت دريا، تهران، بى تا، رقعى، كانون معرفت، 190ص.
11 ـ فريب، تهران، 1334، رقعى، 162ص.
12 ـ مهتاب، تهران، 1335، رقعى، امير كبير، 276ص.
ما به همين مقدار و به عدد مبارك 12، از تأليفات آن نويسنده توانا بسنده مى كنيم.
استاد جواد فاضل در سن 47 سالگى و در روز شنبه 28 مرداد 1320 (هفتم ربيع الاوّل 1381ق) دار فانى را وداع كرد و جهانى از ذوق، معلومات و دانش، با خود به خاك برد.
مرحوم محمد جواد صافى گلپايگانى در رثاى او گفته است: ^۴
جواد فاضل از دنيا گذر كرد
سفر رو سوى دنياى دگر كرد
نه تنها صافى از مرگش بنالد
همه يارانِ خود را نوحه گر كرد
به روز شنبه بيست و هشت مرداد
زمانه خلعت مرگش ببر كرد
هزار و سيصد و چهل سال شمسى
قضايش برد و پنهانش قدر كرد
آن استاد فرزانه، از طبع شعر نيز بهره اى داشت و گاهى با حال و نشاطى كه داشت، غزلى مى سرود. با شعرى از او اين، گفتار را به پايان مى بريم. ^۵
تو تاج ماه شدى، جا بفرق مه كردى
تو روزگار مرا همچون شب سيه كردى
تو تاج ماه نبودى، تو تاج ما بودى
ز فرق ما بسرِ ماه جايگاه كردى
سياه بختى من از سياه چشمى توست
سيه چشما بخت مرا تبه كردى
در آرزوى تو در خاك راه نشستم
به من نگاه نكردى نگه بخاك ره كردى
شهى به بنده نوازى است شاهان را
كدام بنده نوازىِ تو پادشه كردى
چه وقت اى مه بى مهر مهربان بودى
كجا بحال من اى نازنين نگه كردى
روحش شاد

منابع

اختران فروزان رى و تهران .