و منادمت حسنعلى ميرزا، فرمانفرماى خراسان به سر برد تا آنكه در سال 1242 ه.ق حكومت كرمان و يزد به شاهزاده مزبور تفويض شد و او با همان لشكر خراسان، كه ملازمش بود، به محل مأموريت خود عزيمت كرد، ظاهرا در اين سفر قاآنى نيز همراه وى به يزد و كرمان رفته، ولى ما به درستى نمى دانيم كه كى از آنجا بيرون آمده و در چه سالهايى «رشت و گيلان و مازندران و آذربايجان را گشته و از هر علمى كه رواج داشته تحصيل كرده است» ^۱ چنين به نظر مى رسد كه در سال 1246ه.ق، كه شجاع السلطنه بى اجازه دولت از كرمان به يزد تاخته و شاهزاده عباس ميرزا به فرمان شاه وى را تحت الحفظ به تهران فرستاده است، قاآنى، كه حامى و سرپرست خود را از دست داده بوده، به اين مسافرتها پرداخته و در همين اوقات نيز به دربار فتحعلى شاه معرفى شده و صله و مستمرى و عنوان مجتهد الشعرايى يافته است. هرچه هست در سال 1248 ه.ق كه شاهزاده عباس ميرزا، نايب السلطنه، تركمانان سالور را سركوب و قلعه سرخس را فتح كرده، قاآنى را دوباره در شهر مشهد مى بينيم و در زمستان آن سال كه «از شدت مجاعه هر ديندارى پى دنيارى ترك دين گفتى، توشه حلال و گوشه مناسب حال» داشته است. ^۲
قاآنى در سال 1251 ه.ق، كه محمدشاه بر تخت نشست، به تهران آمد و به حلقه شاعران دربار پيوست و از شاه لقب «حسان العجم» ^۳ يافت و در سال 1254 ه.ق، كه محمدشاه براى فتح غوريان و قندهار حركت كرد، ملتزم ركاب بود ولى چون موكب شاه به بسطام رسيد، بيمار شد و با اجازه شاه به تهران بازگشت و پس از مراجعت شاه از جنگ افغانستان، قصيده مفصلى سرود كه در آن از دليرى و پيروزى ايرانيان و حسن سلوك محمدشاه با اسيران افغانى، از كارشكنيهاى مستر مكينل، سفير انگليس، و اشغال سواحل جنوبى ايران از طرف كشتيهاى جنگى انگلستان و تهديد به اعلان

بابله، ^۱ كه يكى از مدارس شيراز است، رفته حجره گرفته به درس و مشق مشغول شدم. از آنجا كه طبعى موزون داشتم، به يك دو قصيده فرمانفرماى فارس ^۲ را بستودم، مرسوم قليلى، كه قوت لا يموت شود، مقرر داشت. به همان قناعت كردم و در تحصيل علوم چنان توسن همت را گرم جولان كرده كه به سالى دو بر اقران پيشى گرفتم، به نوعى كه هر كس مى ديد شگفتيها مى كرد و با آنكه منظرم زشت بود، در نظر همه زيبا شدم». ^۳
قاآنى چند سال هم در اصفهان به تحصيل رياضى و معارف اسلامى گذراند و بعد به شيراز بازگشت و به تدريس عروض و شرح ديوان خاقانى و انورى پرداخت، تا آنكه در سال 1239 ه.ق شاهزاده حسنعلى ميرزا، شجاع السلطنه، فرزند فتحعلى شاه، به شيراز آمد و در تربيت وى اقدام كرد و انواع ملاطفت و مهربانى به جاى آورد.
در اواخر همان سال شاهزاده حسنعلى ميرزا از طرف پدر فرمانفرماى خراسان شد و قاآنى را به همراه برد. شاعر در مشهد تحت حمايت و تربيت آن شاهزاده به تحصيل رياضى و حساب مشغول شد و بنا به ميل و اراده او تخلص خود را، كه تا آن زمان «حبيب» بود، به قاآنى ^۴ تبديل كرد. قاآنى در خراسان رغبت بيشتر به شعر و شاعرى پيدا كرد و چون گشايشى در كارش پيدا شده و به گفته خود «بختش قوى، كيسه اش فربه، خواسته اش زياد، سيم و زرش از قطمير به قنطار و دراهم و دينارش از آحاد به الوف» ^۵ رسيده بود، مبالغ زيادى براى گردآوردن دواوين استادان قديم صرف كرد و كتب بسيار از ادبى و غير ادبى فراهم آورد و به تعليم و تعلم مشغول شد. بدين سان شاعر مدتى در خدمت