نامطلوب آن بسته شدن دست كشاورزان، كسبه و تجار ايرانى از معاملات تنباكو و توتون با افرادى غير از شركت رژى بود. از آنجا كه درباره اين قيام و رهبرى علماى بيدار شيعه و نقش حياتى ميرزاى آشتيانى قدس سره در منابع مختلف به تفصيل سخن گفته شده و اين كوتاه را مجال بسط آن نيست ، از شرح اين ماجرا صرف نظر مى كنيم. ملخص كلام اين كه متن حكم مشهور ميرزاى شيرازى قدس سرهخطاب به ميرزا حسن آشتيانى بوده است و نشر حكم از سوى آشتيانى انجام شد و اگر تلاش چندين ماهه او نبود فتواى ميرزاى بزرگ شيرازى در همان سامرا دفن مى شد.كربلايى در تاريخ الدخانيه آورده است:
جناب ملاذ الاسلام آقاى ميرزا آشتيانى ـ سلمه اللّه تعالى ـ كه اعتماد تمامى خلق از عالم و عامى در اين خصوص (فتواى تحريم تنباكو از سوى ميرزاى شيرازى) تنها بر مشاهده و اخبار جنابشان بود در مقام رفع مشكوك... از هيچ رو فروگذارى نداشته، ساير علماى دارالخلافه نيز از جنابشان در اين خصوصها پيروى تمام داشتند. ۱
سه بار بازار تهران براى آشتيانى تعطيل شده است
چنانكه از بررسى زندگى آيت اللّه آشتيانى قدس سره برمى آيد مردم تهران و بازاريان پايتخت سه بار به احترام آن بزرگوار كار و كسب خود را تعطيل كرده اند. اولين بار در جريان جنبش تنباكو بود . ناصرالدين شاه پيغام داد كه يا حكم تحريم تنباكو را لغو نماييد ، يا يك چندى تهران را ترك كنيد و ميرزا جواب داد «نقض حكم ميرزا به هيچ وجه برايم ممكن نيست» ۲ و راه دوم يعنى خروج از پايتخت را انتخاب كرد كه در پى اين تصميم چنان حمايتى از وى در تهران به پا شد كه ناصرالدين شاه مكرر پيغام فرستاد كه از رفتن صرف نظر كنيد. ناظم الاسلام كرمانى درباره اين روز نوشته است:اهالى تهران از اعلى و ادنى، زن و مرد، سياه و سفيد، غريب و خودى، بومى و شهرى،
