درباره اعتبار اقوال آنها و روشهائى كه بر اصولى كه خود آنها را باطل دانسته و با آن مخالفت نموده اند ، اتفاق نظر دارند .
پس اگر اختلاف نظر در اصول فقه باعث متروك ماندن كتبى شود كه فروع فقهى براساس آنها استوار است . لازم مى آيد كه تمامى كتاب ها اعتبار خود را از دست بدهد و به هيچ وجه مورد استناد قرار نگيرد ، كه البته فساد چنين پندارى روشن است و نيازى به ذكر ندارد .
مگر اينكه بگوئيم قياس در نزد آنها با معذور بودن معتقد به آن ، خصوصيتى باشد كه مقتضى عدم تعويل بر آن گردد ، كه با وجود شبهه و عذر ، وجهى براى آن نمى بينيم .
دور نيست كه منظور شيخ طوسى و موافقان او درباره ابن جنيد و كتاب هاى ا و ، جلوگيرى از خود محورى فقيه ، و استصلاح امر شيعه باشد تا ديگرى در آن ورطه قدم نگذارد . اين مقصد مطلوبى است كه امكان دارد منشأ و سبب اصلى در اين خصوص بوده است .
گفته شده كه ابن جنيد در رى به سال (381 ق) وفات يافته است . بنابر اين وفات او و شيخ صدوق هر دو در رى و در يكسال واقع شده است . ولى ظاهرا در اين مورد اشتباهى رخ داده و وفات ابن جنيد بايد قبل از اين تاريخ اتفاق افتاده باشد .
ابن ادريس در سرائر مى گويد: اينكه او را «اسكافى» مى گويند اين است كه او منسوب به «اِسكاف» مى باشد كه شهرى در نهروانات است . اولاد جنيد از قديم الايام از زمان كسرى (پادشاهان ايران) رؤساى آنجا بوده اند .
هنگامى كه عراق توسط مسلمانان فتح شد ، آنها در سمت هاى خود ابقاء شدند .
«جُنيد» جد آنها كسى است كه «شادزوان» را در زمان كسرى (پادشاه ايران) بر نهروانات بست ، و آثار آن تاكنون باقى است . شهر را «اسكاف بنى جنيد» مى گويند . ^۱

بنابراين چگونه مى توان تصور كرد كه ابن جنيد ، در چنان اوقاتى منكر يكى از ضروريات مذهب شيعه شود ، و در آن باره كتابى بنويسد و چيزى را كه در نزد تمامى شيعيان مسلم بوده است ، باطل بداند ، و به اين هم اكتفا نكند و مخالفان خود را «اغمار و جهال» بداند ، با اين وصف سلطان شيعه (معزالدوله) از وى مسائل علمى بپرسد و مكاتبه نمايد و او را تعظيم كند (يكى از تأليفات ابن جنيد پاسخ مسائل معزالدوله است)؟! اگر شبهه و عذرى در كار نباشد ، چنين واقعه اى بر حسب عادت محال به نظر مى رسد!
و نيز يافعى و ديگران نوشته اند كه معزالدوله احمد بن بويه در سال (356 ق) وفات يافت ، و در آن موقع 17 سال از وفات على بن محمّد سمرى آخرين سفير امام زمان عليه السلام مى گذشته است . اين معنى مقتضى آن است كه ابن جنيد از رجال غيبت صغرى و معاصر با سفراء باشد .
بلكه آنچه نجاشى و علامه راجع به شمشير و مال امام زمان كه در نزد وى بوده ، نقل كرده اند مشعر بر اين است كه وى از وكلاى امام زمان بوده ، و معذالك از ناحيه مقدس حضرت از وى نكوهشى نرسيده باشد!!
عليهذا اشتباه ابن جنيد در امر قياس و غيره در آن زمان ها ، همچون اشتباه در مسائل فرعى بوده كه خطاكار معذور است و باعث خروج وى از مذهب نمى شود .
از آنچه نقل كرديم دانسته مى شود كه راه صواب و درست ، اعتبار اقوال ابن جنيد و روش هاى او در تحقيق مسائل وفاق و خلاف است . چنانكه بيشترين فقها هم برآنند . اعتقاد به قياس و مانند آن باعث اسقاط كتب او نمى شود ، و نمى توان به گفته شيخ طوسى رحمت اللّه عليه آنها را نامعتبر دانست . زيرا اختلاف نظر فقها در مبانى احكام موجب نمى شود كه اقوال آنها را به شمار نياورد . فقها در ازمنه قديم تاكنون درباره اصولى كه مسائل فرعى بر آنها استوار است ، مانند خبر واحد و استصحاب و مفاهيم و ساير مسائل اصول فقه ، نظريات مختلف داشته اند . با اين وصف علماى ما