تربيت و پدر ذكاء الملك فروغى بود ، و آن مرحوم گاه تدريس ادبيات كلاس را به عهده دهخدا مى گذاشت . چون منزل دهخدا در جوار منزل مرحوم آيت اللّه حاج شيخ هادى نجم آبادى بود ، وى از اين حسن جوار استفاده كامل مى برد و با وجود صغر سن مانند اشخاص سالخورده از محضر آن بزرگوار بهره مند مى گشت . در همين ايام به تحصيل زبان فرانسه پرداخت . بعدا هنگامى كه معاون الدوله غفارى به سفارت ايران در اروپا و بيشتر در وين پايتخت اتريش اقامت داشت ، و در آنجا زبان فرانسه و معلومات جديد را تكميل كرد .
مراجعت دهخدا به ايران مقارن با آغاز مشروطيت بود ، و از آن موقع با همكارى مرحوم جهانگير خان و مرحوم قاسم خان روزنامه صور اسرافيل را منتشر كرد ۱ و آن از جرايد معروف و مهم صدر مشروطيت بود . جذاب ترين قسمت آن روزنامه ستون فكاهى بود كه به عنوان «چرند و پرند» به قلم استاد و با امضاى «دخو» نوشته مى شد ، و سبك نگارش آن در ادبيات فارسى بى سابقه بود و مكتب جديدى را در عالم روزنامه نگارى ايران و نثر معاصر پديد آورد . وى مطالب انتقادى و سياسى را با روش فكاهى در طى آن مقالات منتشر مى كرد .
پس از تعطيل مجلس شوراى ملى در دوره محمّد على شاه ، دهخدا را با جمعى از آزاديخواهان به اروپا تبعيد كردند .
وى در پاريس با علامه محمّد قزوينى معاشر بود ، سپس به سويس رفت و در «ايوردن» ۲ سويس نيز سه شماره از «صور اسرافيل» منتشر كرد . ۳ آنگاه به استانبول رفته با مساعدت جمعى از ايرانيان كه در تركيه بودند روزنامه اى به نام «سروش» به زبان فارسى انتشار داد كه در حدود پانزده شماره منتشر شد . پس از اينكه مجاهدين تهران را فتح كردند و
