337
دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج1

الدوله قراگزلو وزير معارف وقت بدان سبب كه طبع لغت نامه با وسايل آن عهد ميسر نبود ، از ايشان درخواست كرد امثال و حكم را از يادداشت ها مجزا كند و جداگانه منتشر سازد . استاد نيز موافقت كرد و از ميان يادداشت هاى خود آنچه مثل ، حكمت ، اصطلاح و حتى اخبار و احاديث بود ، بيرون كشيد و مجموع را به نام امثال و حكم در چهار مجلد به سال هاى (1308 ـ 1311) در تهران به همّت مرحوم قراگزلو به طبع رسانيد ، و در پايان كتاب فهرست اعلامى بر آن افزود .
گروهى خرده گرفتند كه عنوان كتاب «امثال و حكم» است ولى در طى آن ، اصطلاحات و كنايات و اخبار و احاديثى كه مثل نيستند ، فراوان آمده . دهخدا به نگارنده اظهار داشت: من خود متوجه اين نكته بودم ، ولى از انتخاب عنوانى مطول نظير «امثال و حكم و مصطلحات و كنايات و اخبار و احاديث ...» خوددارى و به عنوان ساده امثال و حكم اكتفا كردم . راه ديگر هم حذف اصطلاحات و كنايات و غيره بود ، كه اگر استاد بدين كار دست مى يازيد ، خوانندگان كتاب خود را از فوايد بسيار محروم مى كرد .
نكته ديگر در باب اين كتاب ، نداشتن مقدمه آن است . اصولاً استاد علامه در باب مقدمه كتاب هاى خود احتياطى عجيب مقرون به وسواس داشت . در پاسخ سؤال نگارنده ، راجع به علت عدم تحرير مقدمه براى امثال و حكم اظهار داشت:
در زبان فرانسوى هفده لغت پيدا كردم كه در فرهنگ هاى عربى و فارسى همه آنها را «مثل» ترجمه كرده اند و در فرهنگ هاى بزرگ فرانسوى ، تعريف هايى كه براى آنها نوشته اند ، مقنع نيست و نمى توان با آن تعريفات آنها را از يكديگر تميز داد . ناگزير توسط يكى از استادان فرانسوى دانشكده حقوق نامه اى به فرهنگستان فرانسه نوشتم و اختلاف دقيق مفهوم آن هفده لغت را خواستار شدم . پاسخى كه رسيد ، تكرار مطالبى بود كه در لغت هاى فرانسوى آمده بود ، و به هيچ وجه مرا


دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج1
336

محمّد على شاه خلع گرديد ، دهخدا از تهران و كرمان به نمايندگى مجلس شوراى ملى انتخاب شد ، و با استدعاى احرار و سران مشروطيت از عثمانى به ايران باز آمده به مجلس شورى رفت .
در دوران جنگ بين المللى اول ، دهخدا در يك از قراى چهارمحال بختيارى منزوى بود و پس از جنگ به تهران باز گشته از كارهاى سياسى كناره گرفت ، و به خدمات علمى و ادبى و فرهنگى مشغول شد ، و مدتى رياست دفتر (كابينه) وزارت معارف ، رياست تفتيش وزارت عدليه ، رياست مدرسه علوم سياسى و سپس رياست مدرسه عالى حقوق و علوم سياسى تهران به او محول گرديد ، و از آن زمان تا پايان حيات بيشتر به مطاله و تحقيق و تحرير مصنفات گرانبهاى خويش مشغول بود .
علامه دهخدا در ساعت شش و سه ربع بعد ازظهر روز دوشنبه هفتم اسفند ماه 1334 شمسى در خانه مسكونى خويش واقع در خيابان ايرانشهر (جلال بايار) به رحمت ايزدى پيوست . جنازه آن مرحوم در بامداد روز چهارشنبه به شهر رى مشايعت و در ابن بابويه در مقبره خانوادگى مدفون گرديد . ۱

2 . آثار دهخدا

1 . امثال و حكم؛ دهخدا خود نقل مى كرد كه در كودكى شبى بالاى بام خوابيده بود و درباره يكى از مثل هاى متداول در زبان فارسى مى انديشيد ، از اسم «مثل» آگاه نبود ، همين قدر درك مى كرد كه آن جمله از نوع كلمات و لغات معمول نيست . قلم برداشت و چند تا از آن نوع ياداشت كرد . اين نخستين قدمى بود كه در راه تدوين امثال و لغات پارسى برداشت . وى ساليان دراز به تدوين لغت نامه كبير خود پرداخت و امثال را هم مانند لاروس بزرگ (6 و 8 جلدى) داخل لغات كرده بود . مرحوم اعتماد

1.براى اطلاع بيشتر بر شرح احوال كامل دهخدا رجوع شود به مقدمه ديوان دهخدا و مقدمه گزيده امثال و حكم دهخدا و مقدمه مقالات دهخدا هر سه به كوشش دكتر دبير سياقى و تكمله همين مقدمه .

  • نام منبع :
    دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج1
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
    پیوند معرفی کتاب :
    http://www.hadith.net/post/52477
تعداد بازدید : 99725
صفحه از 395
پرینت  ارسال به