341
دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج1

«فصحا دانند و بلغا شناسند» كه چه اندازه لطف در اين بيت نهفته است و چه حدت نظر در تصحيح اين بيت نمودار است . ۱
2 . حافظ گويد:

آسمان بار امانت نتوانست كشيد
قرعه فال به نام من ديوانه زدند

مرحوم دهخدا نوشته اند:
عبارت اين مصراع از مرصادالعباد شيخ نجم الدين رازى برداشته شده است ، و عبارت او اين است: «و چون در بنات ارواح نورانى حرارتى كه مايه محبت است و كدورتى كه خميرمايه تواضع و عبوديت است اندك بود و به كمال نبود بار امانت معرفت نتوانست كشيد و در قطاره آب و گل حيوانى كه صفا و نورانيت به كمال نبود باز بار امانت نتوانست كشيد ، مجموعه اى مى بايست از هر دو كه ... تا بار امانت را مردانه و عاشقانه در دوش جان كشد ...»
و معلوم است كه شيخ نجم الدين «اَبَين» را در آيه ۲ «نتوانست» تأويل و تفسير كرده و خواجه نيز همان را آورده است:
9 . ديوان منوچهرى: ديوان منوچهرى را دهخدا از روى قريب بيست نسخه خطى و چاپى تصحيح كرده اند . از جمله تصحيحات ايشان مورد ذيل است:
در نسخ خطى و چاپى ديوان منوچهرى بيتى است به صور ذيل:

نرگس بسان چرخِ يكى پره آسياست
آن چرخ آسيا كه ستون زمردين كنى

مرحوم دهخدا به جاى «يكى پره» تصحيح كرده اند: بشش پره ...
به قياس بيت ذيل از منوچهرى:

بر سر هر نرگسى ماهى تمام
شش ستاره بر كنار هر مهى

1.صرف نظر از اينكه گفته حافظ چه بوده است .

2.انا عرضنا الامانة على السموات والارض والجبال ، فابين ان يحملنها و اشفقن منها و حملها الانسان ، انه كان ظلوما جهولا (سوره احزاب ، آيه ۷۲) .


دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج1
340

مرحوم دهخدا تصحيح كرده اند: ابر رحمت ، مهترا ... استاد فروزانفر هم چنين تصحيح كرده اند .
در صفحه 343 آمده:

خود بهر تو چرخ كهنه و دولت نو
هر يك بدو دست مى برد تيغ تو رو

مرحوم دهخدا و استاد فروزانفر تصحيح كرده اند: ميزند تيغ .
8 . ديوان حافظ: مرحوم دهخدا يك بار ديوان حافظ چاپ خلخالى (تهران 1306 ه ش) را پس از طبع و انتشار تصحيح نمودند .
نگارنده آنچه را كه استاد در حواشى نسخه ديوان طبع قزوينى يادداشت كرده بودند در مجله دانش سال دوم شماره هشتم به طبع رسانيده ، و اميدوار است روزى نيز تصحيحات ايشان را كه در حواشى نسخه خلخالى نوشته اند ، انتشار دهد .
بى مناسبت نيست كه نمونه اى از تصحيحات و نظرات استاد را در اين باب ايراد كند .
1 . در ديوان حافظ آمده:

حافظ مريد جام مى است۱اى صبا برو
وز بنده بندگى برسان شيخ جام را

اديبان در معنى اين بيت به اشكال برخورده اند ، چه شيخ احمد جام معروف به ژنده پيل ، دو قرن پيش از حافظ مى زيسته است . ناگزير تأويلات نابجايى در اين باب كرده اند . در نسخه خطى ديوان حافظ مورخ به سال (812) بنا به نقل آقاى دكتر خانلرى در مجله يغما ، در مصراع دوم «شيخ خام» آمده . مرحوم دهخدا حدس زده اند «جام» در مصراع اول نيز در اصل «خام» بوده است ، اينچنين:

حافظ مريد «خام مى» است ، اى صبا برو
وز بنده بندگى برسان شيخ خام را ...

«خام مى» برابر «مى پخته» (= ميفختج [معرّب]) است . به قول نظامى عروضى

1.نسخه بدل: جام جمست .

  • نام منبع :
    دانشمندان و مشاهير حرم حضرت عبدالعظيم حسني(ع) و شهر ري ج1
    تعداد جلد :
    2
    ناشر :
    سازمان چاپ و نشر دارالحدیث
    محل نشر :
    قم
    تاریخ انتشار :
    1382
    نوبت چاپ :
    اوّل
    پیوند معرفی کتاب :
    http://www.hadith.net/post/52477
تعداد بازدید : 99703
صفحه از 395
پرینت  ارسال به